Trong đông y, hen phế quản còn được gọi là hen suyễn, suyễn, hào chứng. Hen suyễn được biểu hiện đặc trưng với những cơn hen, khó thở do khí quản bị co thắt.
Dựa vào những triệu chứng trên đông y chia hen suyễn thành hai thể bệnh gồm:
Hen thể hàn - bệnh tăng khi nhiễm lạnh, bệnh thường tái phát vào mùa đông, bệnh càng tăng khi càng lạnh, triệu chứng của bệnh là đờm loãng
Thể nhiệt háo - bệnh tăng khi nhiễm nóng, bệnh tái phát vào mùa hè , triệu chứng của bệnh là đờm đặc, vàng hoặc xanh. Trong mỗi thể bệnh đều bao gồm hai tình trạng bệnh là: Thực chứng (cấp tính) với tính chất cơn co thắt khí quản mạnh, dữ dội và tình trạng hư chứng (mạn tính) là biểu hiện bệnh trong giai đoạn bệnh ổn định với những cơn co thắt khí quản nhẹ nhàng, tuy nhiên đôi khi vẫn có thể xuất hiện những đợt cấp tính
Lá hen
Điều trị hen suyễn theo đông y:
Ở thể thực chứng với những cơn khó thở dữ dội, việc dùng thuốc tân dược cần được ưu tiên để trị trực tiếp vào phế: bình suyễn (giãn khí quản), hóa đàm (long đờm, chuyển hóa đờm), chỉ ho. Tuy nhiên ở thể hư chứng lại cần ưu tiên dùng thuốc đông dược. Cần xác định cơ địa bệnh nhân từ đó đưa ra phương pháp điều chỉnh cơ địa hợp lý. Đối với thể hàn cần dùng thuốc bổ thận dương (bổ hỏa), bình suyễn, hóa đàm chỉ ho. Với thể nhiệt cần bổ thận âm (bổ thủy), bình suyễn, hóa đàm chỉ ho. Như vậy dùng thuốc tân dược hay đông dược đều hướng đến giải quyết hiện tượng co thắt khí quản bằng các thuốc có tác dụng giãn phế quản, giảm ho, long đờm. Tuy nhiên đối với Đông y việc dùng thuốc nhằm điều hòa cơ địa để hạn chế tái phát, hạn chế cường độ bệnh (trị bệnh ở giai đoạn ổn định) là điều được đặc biệt quan tâm. Cơ địa hàn: người lạnh, sợ lạnh, tuần hoàn suy giảm; Thể hàn, dễ nhiễm lạnh nên dễ tái phát, tăng cường độ bệnh. Trường hợp này điều chỉnh bằng cách tăng tuần hoàn (tăng lưu lượng tim, giãn mạch máu). Cơ địa nhiệt: người nóng, sợ nóng, thể trạng gầy mòn, chuyển hóa cơ sở tăng. Điều chỉnh bằng cách giảm tuần hoàn, giảm chuyển hóa cơ sở.
Tác dụng của thảo dược trị hen suyễn:
Trong những dược liệu dùng làm thuốc trị hen phế quản có hai dược liệu là Lá hen và Cốt khí củ đã được sử dụng rộng rãi từ xa xưa, ngày nay các nhà khoa học đã tìm ra các chất có trong thành phần và chứng minh có tác dụng chống oxy hóa, giúp long đờm, giãn phế quản đặc biệt trong Lá hen chứa hoạt chất α- và β-amyrin có tác dụng ức chế quá trình tạo chất trung gian Leukotriene – là chất gây co thắt phế quản và các phản ứng tiền viêm ở người bị hen, hoặc tắc nghẽn phế quản mạn tính.
Nói chung, cần kết hợp Đông y với tây y trong điều trị bệnh hen phế quản theo phương pháp giai đoạn cơn hen cấp dùng tân dược. Giai đoạn ổn định (thể mạn tính): dùng đông dược để điều chỉnh cơ địa người bệnh (điều hòa thủy hỏa) hạn chế tái phát, giảm cường độ bệnh, có tác dụng điều trị tận gốc bệnh hen phế quản.
BS. Bùi Văn Hiền
