Theo Đông y, cỏ lưỡi rắn hoa trắng vị ngọt đắng, tính hàn; vào kinh vị, tâm, can, đại tràng và tiểu tràng. Có tác dụng thanh nhiệt giải độc, lợi thấp, tán ứ, chống u.
Cỏ lưỡi rắn hoa trắng còn gọi bạch hoa xà thiệt thảo. Tên khoa học: Hedyotis diffusa Willd., họ Cà phê (Rubiaceae).Bạch hoa xà thiệt thảo dân gian thường gọi là cây lưỡi rắn hoa trắng, thường mọc hoang ở bờ ruộng, sườn núi, hai bên đường đi. Bộ phận dùng làm thuốc là toàn cây, thu hái vào mùa hè thu khi cây có hoa. Để tươi hoặc phơi khô dùng dần.
Cỏ lưỡi rắn hoa trắng( bạch hoa xà thiệt thảo)
Theo Đông y, bạch hoa xà thiệt thảo có vị ngọt, nhạt, hơi đắng, tính mát, không độc, đi vào 3 kinh tâm, can và tỳ. Có tác dụng thanh nhiệt, lợi thấp, giải độc. Dùng để trị chứng ho do phế nhiệt, viêm họng, viêm ruột thừa, kiết lỵ, sốt cao, hoàng đản, viêm khoang bụng, các chứng ung nhọt, rắn cắn...
Các nghiên cứu dược lý và lâm sàng hiện đại cho thấy, nước sắc đặc của bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng ức chế sự phát triển trực khuẩn mủ xanh, trực khuẩn thương hàn và một số loại vi khuẩn khác. Ngoài ra còn có tác dụng tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể và chức năng của vỏ tuyến thượng thận.
Tại Trung Quốc, nghiên cứu dùng bạch hoa xà thiệt thảo điều trị rắn độc cắn, viêm phần phụ, viêm hố chậu... tạo ra dung dịch tiêm bắp để điều trị ung thư cổ tử cung, ung thư gan và dạ dày. Nghiên cứu còn cho thấy bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng hỗ trợ điều trị các khối u lành tính và ác tính, các bệnh lý gan mật liên quan đến virut viêm gan B.
Theo kinh nghiệm dân gian, bạch hoa xà thiệt thảo kết hợp với một số vị thuốc khác được dùng trong những trường hợp sau:
Chữa viêm thận cấp có phù, nước tiểu có albumin:
Cỏ lưỡi rắn hoa trắng 15g, xa tiền thảo 15g, bạch mao căn 30g, chi tử 10g, tô diệp 6g. Sắc uống.
Trị viêm đường tiết niệu, tiểu buốt, tiểu dắt:
Cỏ lưỡi rắn hoa trắng 30g, dã cúc hoa 30g, kim ngân hoa 30g, thạch vĩ 15g. Sắc uống.
Chữa sỏi mật, viêm ống mật:
Cỏ lưỡi rắn hoa trắng 30g, kim tiền thảo 30g, nhân trần 30g. Sắc uống.
Trị ho do viêm phổi:
Cỏ lưỡi rắn hoa trắng (tươi) 40g, trần bì 8g. Sắc uống.
Trị viêm amidan cấp:
Cỏ lưỡi rắn hoa trắng 12g, xa tiền thảo 12g. Sắc uống.
Chữa mụn nhọt, vết thương:
Cỏ lưỡi rắn hoa trắng 30-60g. Sắc uống.
Chữa trẻ sốt cao co giật:
Cỏ lưỡi rắn hoa trắng tươi, giã nát, vắt lấy nước cho uống 1 thìa canh, ngày 2-3 lần.
Hỗ trợ điều trị ung thư phổi:
Cỏ lưỡi rắn hoa trắng 60g (hoặc 100g tươi), bạch mao căn 60g (hoặc 100g tươi). Sắc uống với nước đường.
Hỗ trợ điều trị trị các loại ung thư:
Bạch hoa xà thiệt thảo 40-60g, bán chi liên 30-40g. Sắc uống.
Kiêng kỵ: Không dùng cho phụ nữ có thai.
Cần phân biệt với bạch hoa xà (Plumgbago zeylanica L. họ Đuôi công (Plumgbaginaceae).
TS. Nguyễn Đức Quang
