Rụng tóc sau sinh là tình trạng mà rất nhiều chị em phụ nữ gặp phải. Tình trạng này biểu hiện cho sự thay đổi về mặt thể chất trong và sau sinh, nó có ảnh hưởng khá nhiều đến thẩm mỹ và tâm lý của chị em phụ nữ.
Rụng tóc sau sinh là tình trạng rụng tóc lan tỏa bắt đầu khoảng 2–4 tháng sau khi sinh và kéo dài khoảng 6 tháng đến 1 năm. Mặc dù có sự khác biệt về mức độ nghiêm trọng của tình trạng này ở mỗi người, một số phụ nữ bị rụng tóc nhiều hơn trên toàn bộ da đầu và một số bị rụng tóc trong thời gian dài hơn. Mặc dù những phụ nữ cảm thấy lo lắng về tình trạng rụng tóc sau sinh cần nhận thức rõ hơn về tình hình và thông tin phù hợp, nhưng có rất ít thông tin đáng tin cậy về chủ đề này. Ví dụ, ngay cả tỷ lệ rụng tóc sau sinh cũng không được biết đến.
Rụng tóc sau sinh được cho là kết quả của những thay đổi trong chu kỳ tóc xảy ra trong quá trình mang thai. Nang tóc của con người biểu hiện các kiểu hoạt động theo chu kỳ với các giai đoạn tăng trưởng mạnh (anagen), thoái triển do apoptosis (catagen) và giai đoạn nghỉ ngơi (telogen), và các giai đoạn này kéo dài tương ứng khoảng 1.000, 10 và 100 ngày. Giai đoạn anagen kéo dài trong thai kỳ và một số nang tóc thậm chí có thể duy trì ở giai đoạn anagen trong suốt thai kỳ. Tất cả các nang tóc hoạt động quá mức đều bước vào giai đoạn catagen cùng lúc sau sinh. Quá trình chuyển đổi sang giai đoạn catagen này được cho là dẫn đến rụng tóc quá nhiều sau sinh và loại rụng tóc này thường được gọi là rụng tóc telogen. Mặc dù rụng tóc telogen là một loại rụng tóc lan tỏa, nhưng nó khác với rụng tóc androgenetic, rụng tóc kiểu nữ và rụng tóc từng vùng.
Một số nghiên cứu đã được thực hiện nhằm tìm ra nguyên nhân để đưa ra giải pháp xử lý cũng như đưa ra những tư vấn phù hợp cho nhóm đối tượng này nhằm nâng cao chất lượng sức khỏe và cuộc sống của họ. Dưới đây là một vài kết luận được đưa ra sau các nghiên cứu về tình trạng rụng tóc sau sinh.
Hơn 90% phụ nữ bị rụng tóc sau sinh. Dữ liệu của nghiên cứu cho thấy việc cho con bú kéo dài và chuyển dạ sớm có liên quan đến tình trạng rụng tóc sau sinh.
Trong tổng số 331 (21,0%) phản hồi được phân tích; trong số 304 (91,8%) phụ nữ này bị rụng tóc sau sinh. Thời gian trung bình bắt đầu, đạt đỉnh và kết thúc rụng tóc lần lượt là 2,9, 5,1 và 8,1 tháng. Phụ nữ bị rụng tóc có thời gian sinh sớm hơn, cân nặng khi sinh thấp hơn, tỷ lệ chuyển dạ sớm cao hơn và cho con bú lâu hơn. Phân tích hồi quy logistic cho thấy cho con bú lâu hơn và chuyển dạ sớm là những yếu tố dự báo độc lập về rụng tóc sau sinh. Tỷ lệ chênh lệch đã điều chỉnh đối với tình trạng rụng tóc sau sinh ở những phụ nữ chấm dứt cho con bú trong vòng 6–12 tháng sau sinh so với những phụ nữ chấm dứt sau 12 tháng trở lên là 5,96 (khoảng tin cậy 95%) so với những người ngừng cho con bú trong vòng 6 tháng sau sinh.
Trong nghiên cứu về tình trạng rụng tóc sau sinh được tiến hành từ những năm 1960 đến những năm 2010, người ta suy đoán rằng tình trạng rụng tóc sau sinh có thể là do nồng độ estrogen và progesterone trong máu thấp, sự dao động của prolactin hoặc nồng độ hormone tuyến giáp ở bà mẹ đang cho con bú. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào đánh giá và thẩm định mối quan hệ giữa nồng độ hormone trong máu và mức độ nghiêm trọng của tình trạng rụng tóc sau sinh.
Cuộc khảo sát được tiến hành tại Khoa Y học Phụ nữ và Trẻ sơ sinh của Bệnh viện Đại học Y và Nha khoa Tokyo và Khoa Sản phụ của Bệnh viện Tokyo Metropolitan Ohtsuka từ tháng 6 năm 2021 đến tháng 4 năm 2022. Khảo sát những phụ nữ nuôi con sau sinh đã sinh con từ 10–18 tháng sau khi sinh.
Trong nghiên cứu cắt ngang đã đánh giá tỷ lệ rụng tóc sau sinh và tỷ lệ lo lắng và căng thẳng ở những phụ nữ được khảo sát. Cho thấy rằng việc chấm dứt cho con bú muộn và chuyển dạ sớm là 2 yếu tố duy nhất có liên quan đến rụng tóc sau sinh, cho thấy tình trạng này có thể bị ảnh hưởng bởi nồng độ estrogen. Nghiên cứu cũng cho phép xem xét mối quan hệ có thể có giữa rụng tóc sau sinh và tình trạng viêm.
Bằng cách sử dụng phân tích hồi quy logistic bội, nghiên cứu đã xác định thời gian cho con bú là một yếu tố dự báo độc lập về tình trạng rụng tóc sau sinh. Cho con bú làm chậm quá trình phục hồi chu kỳ buồng trứng bình thường bằng cách phá vỡ quá trình giải phóng hormone giải phóng gonadotropin theo nhịp từ vùng dưới đồi và hormone hoàng thể hóa (LH) từ tuyến yên. Việc phá vỡ các tín hiệu LH theo nhịp dẫn đến giảm sản xuất estradiol. Kích thích bú đã ngăn cản sự gia tăng LH trước rụng trứng bình thường và các nang trứng không bị vỡ mà thay vào đó trở thành nang hoặc teo đi, dẫn đến tình trạng không rụng trứng và vô kinh. Khi kích thích bú đã giảm đủ, một sự gia tăng LH trước rụng trứng bình thường xảy ra, quá trình rụng trứng diễn ra và nồng độ estrogen và progesterone trở lại mức trước khi mang thai. Hậu quả của sự thay đổi nội tiết tố này là kinh nguyệt bắt đầu. Một nghiên cứu trước đây đã kết luận rằng liệu pháp thay thế hormone không hiệu quả đối với tình trạng rụng tóc sau sinh. Tuy nhiên, dựa trên kết quả nghiên cứu, có thể giảm rụng tóc sau sinh bằng cách chấm dứt sớm việc cho con bú đối với những phụ nữ mắc tình trạng này. Có những khác biệt cá nhân về cách phụ nữ cho con bú nhận thức về tình trạng rụng tóc sau sinh.
Ngoài ra, nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng chuyển dạ sớm có tương quan với rụng tóc sau sinh. Tuy nhiên, tình trạng viêm được coi là một yếu tố quan trọng trong chuyển dạ sớm, và tình trạng viêm cũng là một trong những nguyên nhân gây rụng tóc nói chung. Tình trạng viêm trong thời kỳ mang thai có thể ảnh hưởng đến chu kỳ phát triển của tóc.
Cho con bú kéo dài và chuyển dạ sớm có liên quan đến tình trạng rụng tóc sau sinh, cho thấy tình trạng rụng tóc sau sinh có thể được điều chỉnh bởi nồng độ estrogen. Các nghiên cứu này cũng xem xét mối tương quan có thể có giữa tình trạng rụng tóc sau sinh với tình trạng viêm. Dữ liệu của các nghiên cứu này là một bước quan trọng hướng tới việc làm rõ nguyên nhân gây rụng tóc sau sinh trong tương lai và sẽ đóng vai trò là cơ hội để khám phá các phương pháp điều trị nhằm cải thiện tình trạng rụng tóc sau sinh.
BS. Nguyễn Yến
