Quả la hán, chất tạo ngọt của thiên nhiên

Quả la hán chứa các hợp chất khi được chiết xuất ước tính ngọt hơn đường mía thông thường từ 200 – 300 lần nhưng không có calo và không ảnh hưởng đến đường huyết.

Quả la hán là gì?

Quả la hán (tên loài Momordica grosvenori) còn được gọi là la hán quả. Loại quả nhỏ, màu xanh này là thành viên của họ thực vật Cucurbitaceae (bầu bí).

Loại quả này được đặt theo tên của các nhà sư đã thu hoạch loại quả này ở vùng núi phía Nam Trung Quốc vào đầu thế kỷ XIII.

Hiếm khi tìm thấy trong tự nhiên, quả la hán ban đầu được trồng ở các vùng bao gồm dãy núi Quảng Tây và Quảng Đông ở Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc thực sự đã cấm quả la hán và vật liệu di truyền của nó, ngăn chặn nó rời khỏi đất nước.

Từ lâu, quả la hán đã được coi là “quả trường thọ” nhờ hàm lượng chất chống oxy hóa cao và tác dụng chống viêm.

Trong suốt chiều dài lịch sử, nó đã được sử dụng trong y học cổ truyền như một loại thuốc long đờm, thuốc ho, thuốc điều trị táo bón và như một loại thuốc thanh nhiệt cho cơ thể.

Ngày nay, các chuyên gia coi chiết xuất ngọt từ thực vật tự nhiên, chẳng hạn như stevia và quả la hán, là những lựa chọn thay thế hấp dẫn cho đường.

Một báo cáo năm 2019 được công bố trên Tạp chí quốc tế về nghiên cứu vitamin và khoáng chất giải thích: Thật không may, việc thay thế đường bằng các chất tạo ngọt nhân tạo hiện có dường như không có tác dụng lâm sàng thuận lợi. Với những lo ngại liên quan đến sức khỏe với các chất tạo ngọt hiện có như nguy cơ béo phì và tiểu đường tuýp 2 tăng cao, người ta lại quan tâm đến việc xác định một chất tạo ngọt an toàn và dễ uống.

Vì vậy, việc tìm chất tạo ngọt tự nhiên như quả la hán sẽ cung cấp những lựa chọn thay thế lành mạnh hơn.

Những lợi ích của quả la hán

Chứa chất chống oxy hóa chống lại các gốc tự do

Mogrosides của quả la hán là hợp chất tạo nên vị ngọt đậm đà, cũng là chất chống oxy hóa mạnh. Căng thẳng oxy hóa đóng vai trò trong nhiều bệnh tật và rối loạn, và việc lựa chọn thực phẩm có hàm lượng chất chống oxy hóa cao là chìa khóa để giảm thiểu tổn thương do gốc tự do trong cơ thể.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng mogrosides “ức chế đáng kể các loài oxy phản ứng và tổn thương oxy hóa DNA” ở động vật. Thực tế là cùng một thành phần quả la hán cung cấp chất chống oxy hóa cũng cung cấp chất tạo ngọt không calo khiến nó không gì khác ngoài một chất thay thế đường tuyệt vời.

Có thể giúp giảm nguy cơ béo phì và tiểu đường

Sự gia tăng lượng đường tiêu thụ trong cuộc sống hiện đại ở nhiều quốc gia đã làm tăng vọt tỷ lệ béo phì cũng như các trường hợp mắc bệnh tiểu đường.

Một nghiên cứu năm 2017 được công bố trên Tạp chí Quốc tế về Béo phì nêu rõ, “Việc thay thế chất tạo ngọt bằng chất tạo ngọt không dinh dưỡng (NNS) có thể hỗ trợ kiểm soát đường huyết và quản lý cân nặng”. Trong nghiên cứu này, các chất tạo ngọt không dinh dưỡng bao gồm aspartame, quả la hán và stevia, được phát hiện đóng góp ít hơn đáng kể vào tổng lượng năng lượng tiêu thụ hàng ngày, lượng glucose sau ăn và giải phóng insulin so với đồ uống có đường sucrose.

Theo các nghiên cứu, quả la hán có thể cải thiện phản ứng insulin và không ảnh hưởng đến đường huyết như đường tự nhiên. Điều này có nghĩa là nó có thể cung cấp hương vị ngọt ngào mà chúng ta thèm muốn mà không có tác dụng phụ có hại.

Nghiên cứu chỉ ra rằng sử dụng chất tạo ngọt từ quả la hán có thể giúp những người đã mắc bệnh béo phì và tiểu đường không bị bệnh nặng thêm. Một lợi ích khác so với các chất tạo ngọt khác là chất tạo ngọt này được chiết xuất từ ​​trái cây không biến đổi gen, không giống như đường ăn và xi-rô ngô có hàm lượng fructose cao.

Có tác dụng chống viêm

Người Trung Quốc cổ đại sử dụng loại quả này để làm mát và giúp cơ thể khỏi các vấn đề như sốt và say nắng. Nó cũng được sử dụng để làm dịu cơn đau họng.

Phương pháp này có hiệu quả là nhờ chất mogroside có trong quả la hán, có tác dụng chống viêm tự nhiên.

Có thể giúp chống lại sự phát triển của ung thư

Có bằng chứng cho thấy hạt và chiết xuất từ ​​loại quả này có tác dụng chống ung thư. Chiết xuất từ ​​quả la hán đã cho thấy khả năng ức chế sự phát triển của khối u ở da và vú và cung cấp protein có khả năng chống ung thư.

Trong khi các chất tạo ngọt khác lại được chứng minh là làm tăng nguy cơ ung thư, còn chất tạo ngọt từ quả la hán lại có khả năng giúp làm giảm nguy cơ này.

Có thể giúp chống lại nhiễm trùng

Khi điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn, kháng sinh thường bị lạm dụng. Các tác nhân kháng khuẩn tự nhiên có thể giúp chống lại nhiễm trùng để làm chậm sự gia tăng liên tục của tình trạng kháng kháng sinh.

Quả la hán đã được chứng minh là có khả năng ức chế sự phát triển của một số loại vi khuẩn, đặc biệt là vi khuẩn trong miệng gây sâu răng và bệnh nha chu.

Những nghiên cứu này cũng cho thấy khả năng của loại quả này trong việc chống lại một số dạng triệu chứng và sự phát triển quá mức của nấm candida, như tưa miệng, nếu không được điều trị có thể ảnh hưởng đến nhiều hệ thống khác trong cơ thể.

Ngoài ra, quả la hán còn được chứng minh là có tác dụng như một chất prebiotic và điều chỉnh thành phần vi khuẩn đường ruột để cải thiện sức khỏe đường ruột. Điều này cũng có thể giúp bảo vệ chống lại nhiễm trùng.

Chống lại sự mệt mỏi

Trong một nghiên cứu trên chuột, chiết xuất từ ​​quả la hán đã thành công trong việc giảm mệt mỏi ở những con chuột tập thể dục. Nghiên cứu đã có thể tái tạo kết quả và chứng minh rằng những con chuột được dùng chiết xuất này có thời gian tập thể dục kéo dài hơn.

Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng giải thích tại sao quả la hán từ lâu đã được gọi là “quả trường thọ”.

Thích hợp cho người tiểu đường và chế độ ăn ít đường huyết

Loại quả này đã được người Trung Quốc sử dụng như một loại thuốc chống tiểu đường trong nhiều thế kỷ. Bên cạnh việc là một loại thuốc chống tăng đường huyết đã được chứng minh, các nghiên cứu trên động vật cũng cho thấy khả năng chống oxy hóa nhắm mục tiêu vào các tế bào tuyến tụy, cho phép tiết insulin tốt hơn trong cơ thể.

Khả năng chống tiểu đường của quả la hán có liên quan đến hàm lượng mogrosides cao, như đã được chứng minh ở chuột. Tiết insulin tốt hơn là một phần quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe của bệnh nhân tiểu đường và quả la hán thậm chí đã được chứng minh trong các nghiên cứu trên động vật có khả năng làm giảm tổn thương thận và các vấn đề liên quan đến bệnh tiểu đường khác.

Là một chất tạo ngọt có chỉ số đường huyết thấp, đây cũng là cách để những người đang phải vật lộn với bệnh tiểu đường có thể thưởng thức hương vị ngọt ngào mà không lo ảnh hưởng hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh tiểu đường của họ. Vì lý do tương tự, quả la hán là một lựa chọn tốt cho những người theo chế độ ăn keto hoặc các chế độ ăn ít carbohydrate khác.

Hoạt động như một chất kháng histamin tự nhiên

Chiết xuất từ ​​quả la hán khi sử dụng nhiều lần còn cho thấy khả năng chống lại các phản ứng dị ứng.

Trong một nghiên cứu với chuột, quả la hán được dùng nhiều lần cho những con chuột có biểu hiện ngứa mũi và gãi do histamine. Nghiên cứu cho thấy rằng “cả chiết xuất la hán quả và glycoside đều ức chế giải phóng histamine” ở những đối tượng thử nghiệm.

Thông tin dinh dưỡng

Chất tạo ngọt từ quả la hán có nhiều dạng: Chiết xuất dạng lỏng, dạng bột và dạng hạt.

Về mặt kỹ thuật, quả la hán chứa một lượng rất nhỏ calo và carbohydrate, giống như các loại trái cây và rau quả khác. Tuy nhiên, nó không thường được tiêu thụ tươi (vì quả thối nhanh sau khi thu hoạch) và khi sấy khô, lượng đường trong quả sẽ bị phân hủy.

Khi ăn tươi, quả la hán có khoảng 25 – 38% carbohydrate, cũng như một ít vitamin C.

Vì thời hạn sử dụng ngắn sau khi thu hoạch, cách duy nhất để thưởng thức quả la hán tươi là đến các vùng châu Á. Đây là lý do tại sao nó thường được sấy khô và chế biến.

Sau khi sấy khô, lượng fructose, glucose và các thành phần khác được coi là không đáng kể nên thường được coi là thực phẩm không chứa calo.

Nhiều người sử dụng chất tạo ngọt từ quả la hán cho biết hương vị của nó rất dễ chịu và hầu như không có vị đắng sau khi sử dụng, không giống như một số chất thay thế đường khác.

Nó không ngọt vì có đường tự nhiên như hầu hết các loại trái cây. Nó chứa chất chống oxy hóa mạnh gọi là mogroside, được cơ thể chuyển hóa khác với đường tự nhiên.

Đó là lý do tại sao, mặc dù có vị rất ngọt, nhưng những loại trái cây này hầu như không chứa calo và không ảnh hưởng đến đường huyết.

Mogrosides cung cấp nhiều mức độ ngọt khác nhau, loại được gọi là mogrosides-V là loại có độ ngọt cao nhất và cũng là loại có nhiều lợi ích nhất cho sức khỏe.

Rủi ro và tác dụng phụ

Nhìn chung, quả la hán được coi là rất an toàn vì có rất ít báo cáo về tác dụng phụ hoặc phản ứng tiêu cực.

Dựa trên các nghiên cứu hiện có và thực tế là nó đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ ở Châu Á, người lớn, trẻ em và phụ nữ mang thai/ cho con bú đều có thể sử dụng loại cây này.

Không giống như một số chất tạo ngọt khác, nó không gây tiêu chảy hoặc đầy hơi khi tiêu thụ ở lượng vừa phải.

Là một chất thay thế đường, quả la hán đã được FDA chấp thuận sử dụng vào năm 2010 và được coi là "nói chung là an toàn khi tiêu thụ". Tuy nhiên, quả la hán chỉ mới được chấp thuận gần đây nên chưa có nghiên cứu dài hạn nào để kiểm tra tác dụng phụ của quả la hán theo thời gian, nghĩa là tốt nhất chúng ta nên cẩn thận khi tiêu thụ với số lượng lớn.

BS. Nguyễn Thùy Ngân