Chè xanh đã được biết đến như một loại thảo dược có tác dụng tốt cho sức khỏe của con người. Gần đây y học hiện đại quan tâm nhiều hơn đến tác dụng chống oxy hóa của các hợp chất polyphenol có chứa trong cây chè để tìm ra giải pháp chữa trị cho một số căn bệnh nan y, trong đó có bệnh đái tháo đường (ĐTĐ)
Sự rối loạn chuyển hóa các chất trong ĐTĐ trước tiên là rối loạn chuyển hóa glucid, dẫn đến sản sinh ra các gốc tự do và các dạng oxy hóa có hoạt tính hóa học cao kéo theo rối loạn chuyển hóa các chất khác – đặc biệt là rối loạn chuyển hóa lipid, gây tổn thương hàng loạt các cơ quan và tổ chức trong cơ thể. Điều trị ĐTĐ nhằm kiểm soát nồng độ glucose máu; giảm và loại bỏ các yếu tố nguy cơ gây biến chứng, bao gồm rối loạn chuyển hóa lipid, tăng huyết áp, tăng hoạt động của gốc tự do… và điều trị biến chứng. Mối liên quan giữa sự tiêu thụ chè xanh với hàm lượng lipid máu, sự bền vững của các phân tử lipoprotein với các tác nhân oxy hóa, sự hình thành các mảng xơ vữa động mạch… đã được khảo sát bởi các nhà nghiên cứu ở nhiều nước, nhất là Nhật Bản.
Tại Việt Nam, tháng 1/2003, Bộ Y tế đã giao cho trường Đại học Y Hà Nội chủ trì và PGS.TS Nguyễn Thị Hà làm chủ nhiệm đề tài cấp bộ: “Nghiên cứu tác dụng của polyphenol chè xanh trên các chỉ số lipid và trạng thái chống oxy hóa trong máu chuột cống trắng gây đái tháo đường thực nghiệm” với mục tiêu đánh giá tác dụng của polyphenol trong lá chè xanh trên các chỉ số lipid máu, trên hoạt độ của một số enzym chống oxy hóa và trạng thái chống oxy hóa trong máu toàn phần, trên những biến đổi mô bệnh học của một số mô ở chuột gây đái tháo đường thực nghiệm. Sau hơn 24 tháng thực hiện, kết quả của đề tài đã được công bố trên Tạp chí “Nghiên cứu Y học” (12/2004), Hội nghị khoa học của nghiên cứu sinh trường Đại học Y Hà Nội (11/2004) và Hội nghị khoa học của Hội hóa sinh Y Dược học miền Trung (8/2005).
Trong quá trình thực hiện đề tài, nhóm nghiên cứu đã thực nghiệm thành công việc gây mô hình đái tháo đường typ 2 bằng Streptozotocin (STZ) trên chuột cống trắng khỏe mạnh và chuột được gây rối loạn chuyển hóa lipid bằng cách nuôi dưỡng với chế độ ăn giàu chất béo trong 30 ngày. Chuột bị đái tháo đường sau tiêm STZ từ 48 – 72 giờ (có hình ảnh mô bệnh học tổn thương tụy minh họa). Tiếp theo, nhóm nghiên cứu thực hiện các thí nghiệm đánh giá tác dụng của polyphenol chè xanh trên nồng độ glucose máu, các chỉ số lipid (TG, TC, HDL-C, LDL-C), trạng thái chống oxy hóa trong máu toàn phần (TAS và MDA), hoạt độ các enzym chống oxy hóa (SOD và GPx) của hồng cầu; lấy các mô tụy, động mạch chủ, võng mạc, thận để xác định tổn thương mô bệnh học. Tác dụng của polyphenol chè xanh được so sánh với tác dụng của vitamin E – một chất chống oxy hóa có cấu tạo cũng là polyphenol với liều uống tương đương.
Chất polyphetanol trên trà xanh có thể chữa được bệnh tiểu đường
Kết quả nghiên cứu có thể tóm tắt như sau:
Polyphenol chè xanh có tác dụng cải thiện rõ rệt những rối loạn của các chỉ số lipid huyết tương ở chuột cống trắng gây ĐTĐ thực nghiệm bằng STZ:
Nồng độ TG, TC và LDL – C ở huyết tương chuột ĐTĐ thực nghiệm được uống bổ sung polyphenol trong chè xanh giảm có ý nghĩa so với những nồng độ tương ứng trong huyết tương chuột ĐTĐ thực nghiệm không được uống bổ sung polyphenol chè xanh. Nồng độ HDL – huyết tương không khác biệt giữa hai lô chuột thực nghiệm nhưng tỷ số HDL – C/LDL – C huyết tương ở lô chuột ĐTĐ đường uống bổ sung polyphenol chè xanh tăng rõ rệt so với tỷ số này trong lô chuột ĐTĐ không được uống bổ sung polyphenol chè xanh.
Polyphenol chè xanh làm biến đổi trạng thái chống oxy hóa trong máu chuột chuột cống trắng gây ĐTĐ thực nghiệm bằng STZ:
Hoạt độ GPx hồng cầu ở lô chuột ĐTĐ được bổ sung polyphenol chè xanh giảm có ý nghĩa so với ở lô chuột ĐTĐ không được bổ sung polyphenol chè xanh. Hoạt độ SOS hồng cầu và nồng độ TAS huyết tương giữa hai lô chuột này khác nhau không có ý nghĩa nhưng nồng độ MDA trong huyết tương chuột ĐTĐ được uống bổ sung polyphenol chè xanh giảm rõ rệt so với nồng độ này trong huyết tương chuột ĐTĐ không uống bổ sung polyphenol chè xanh.
Polyphenol chè xanh đã cải thiện một phần những tổn thương ở thành động mạch chủ của chuột ĐTĐ thực nghiệm bằng STZ:
Những tổn thương thoái hóa hốc của tế bào nội mạc và tế bào lớp áo giữa ở thành động mạch chủ của lô chuột ĐTĐ thực nghiệm bằng STZ không xuất hiện ở thành động mạch chủ của lô chuột được uống bổ sung polyphenol chè xanh. Tác dụng của polyphenol trên các mô thận và võng mạc của lô chuột ĐTĐ thực nghiệm chưa thể hiện rõ.
Những tác dụng trên của polyphenol chè xanh ở chuột ĐTĐ thực nghiệm được thể hiện rõ nét với liều uống 200mg/ kg cân nặng/ ngày. Vitamin E liều 200mg/kg/ngày có tác dụng cải thiện tình trạng chống oxy hóa trong máu nhưng không có tác dụng đáng kể trên các chỉ số lipid huyết tương ở lô chuôt ĐTĐ so với tác dụng của polyphenol chè xanh.
