Theo đông y, bạch đầu ông có vị đắng tính ngọt, mát có tác dụng thanh can, thoái nhiệt, an thần
Bạch đầu ông là loại thảo mộc, cao khoảng 10-40cm. Toàn thân có phủ lông sắc trắng. Lá thành mọc ngắn hơn thân. Hoa mọc ra từ thân, cao khoảng 10cm. Các vẩy mang hoa thường có cánh ở phần đỉnh, những vẩy ở phía dưới hẹp, không mang hoa, tồn tại trên trục bông nhỏ. Cụm hoa hình đầu, mầu trắng. Lá bắc 3, có dạng lá tỏa rộng ra, dài hơn cụm hoa. Quả bế hình trứng ngược, dẹt, mầu vàng nâu, có chấm nhỏ. Ra hoa vào tháng 3-5. có quả vào tháng 5-6. Rễ khô của cây Bạch đầu ông thường có hình viên trụ, gầy, nhỏ, dài, hơi cong, dài khoảng 6-20cm. Bên ngoài mầu nâu đất, có rãnh dọc không đều. Chót rễ hơi phình to, có vài lớp gốc lá dạng bẹ, ngoài phủ lông mịn dạng tơ mầu trắng, bạch đầu ông có tác dụng trị sổ mũi, sốt, ho (lá); lỵ,tiêu chảy, đau dạ dày (rễ); viêm gan (hoàng đản cấp tính); suy nhược thần kinh; mụn nhọt, viêm tuyến sữa, hắc lào, chàm, rắn cắn...
Bạch đầu ông có tác dụng trị sổ mũi, sốt, ho
Một số bài thuốc từ bạch đầu ông:
Hỗ trợ điều trị tăng huyết áp:
Bạch đầu ông, chua me đất, hy thiêm (mỗi vị 15g), đun sôi lấy nước uống. Có thể dùng liên tục trong nhiều ngày.
Chữa sổ mũi, sốt, ho:
Bạch đầu ông, ngũ trảo, rễ bồ hòn, lá gừa (sanh) mỗi vị 15g nấu nước uống. Dùng 3 - 5 ngày.
Trị chứng suy nhược thần kinh:
Bạch đầu ông, hy thiêm (mỗi vị 15g), chua me đất, rau bợ (mỗi vị 12g), sắc uống. 10 ngày là một liệu trình.
Trị rong huyết, rong kinh:
Bạch đầu ông, bạc thau, lá ngải cứu, mỗi vị 20g giã nhỏ, lọc nước uống. Uống trước khi có kinh, 10 ngày là một liệu trình.
Hỗ trợ điều trị viêm gan vàng da cấp tính: Bạch đầu ông, diệp hạ châu (chó đẻ), cỏ mực (mỗi thứ 30g dược liệu khô), sắc uống. 10 ngày là một liệu trình, nghỉ 5 ngày sau đó lại dùng tiếp liệu trình mới.
Trị lỵ kèm sưng họng:
Bạch đầu ông, hoàng liên mỗi thứ 30g, mộc hương 15g, sắc với 5 bát nước còn 1 bát rưỡi, chia làm 3 lần uống trong ngày. Dùng 3 - 5 ngày.
Trị các loại trĩ ra máu:
Bạch đầu ông 20g, hoàng liên 6g, hoàng bá, tần bì mỗi thứ 12g, sắc uống (Bạch Đầu Ông Thang Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
Trị lở, nhọt sưng đau do nhiệt độc:
Bạch đầu ông 160g, băng phiến 2g, tán bột. Nấu bạch đầu ông với nước cho thành cao (bỏ bã), khi được cao trộn băng phiến vào khuấy đều trị lở ngứa trên đầu, khi dùng cạo tóc ở vùng bị lở ngứa rồi dán cao vào (Bạch Đầu Ông Cao - Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).
Bác sĩ Lê Nam
