Vị thuốc hoàng liên là thân, rễ của cây hoàng liên ủ mềm, thái mỏng, phơi khô. Dược liệu còn có tên khác là xuyên liên, vân liên, vị liên, nhã liên.
Hoàng liên còn có tên khoa học là Coptis teeta Wall, là cây thảo sống lâu năm, cao độ 30cm.Phiến lá gồm 3-5 lá chét. Mỗi lá chét lại chia thành nhiều thùy, mép có răng cưa to. Thân rễ hình trụ, nhiều rễ con, màu nâu vàng nhạt, có hình dáng chân gà nên còn gọi là “Hoàng liên chân gà”, chỗ bẻ màu vàng, vị đắng. Hoa màu trắng, mọc ở ngọn cán hoa. Cây hoang ở vùng núi cao trên 1.500m. Ở Việt Nam cây mọc hoang ở trên dẫy Hoàng Liên Sơn rất nhiều. Thường trồng bằng hạt vào cuối mùa xuân. Theo Đông y, hoàng liên tính hàn, vị đắng, lợi về các kinh tâm, tỳ, vị, can, đởm, đại tràng. Có công dụng thanh nhiệt, táo thấp, giải độc, thanh tâm, trừ phiền, dưỡng gan, sáng mắt.Theo nghiên cứu của y học hiện đại, hoàng liên ngoài tác dụng kháng khuẩn còn có tác dụng rõ rệt lợi mật, bảo vệ gan.
Hoàng liên có tác dụng thanh nhiệt giải độc
Một số bài thuốc thanh nhiệt giải độc từ hoàng liên:
Bài 2: hoàng liên 10g, câu đằng 30g, cương tàm 10g, chỉ thực 10g, rết 5 con, xích thược 15g, đan sâm 30g, toàn trùng 10g, bán hạ 10g, toàn qua lâu 30g, xuyên khung 15g, linh chi 10g, bồ hoàn 10g. Sắc uống ngày 1 thang. Dùng cho người bị xơ cứng động mạch não, đau đầu, hay quên, trong lòng buồn bực, buồn nôn, tê liệt nửa người, mệt mỏi vô lực. Dùng 20-30 ngày là 1 liệu trình.
Bài 3: hoàng liên 5g, hoàng cầm 10g, bán hạ 10g, sài hồ 10g, qua lâu bì 10g, cát nghạch 10g. Sắc uống ngày 1 thang. Dùng cho người đầu váng mắt hoa, ù tai, đứng không vững, trong lòng buồn bực, ăn uống kém, họng khô, miệng đắng.
Bài 4: hoàng liên 6g, tô diệp 2g. Sắc uống thay trà dùng cho người ốm nghén hay buồn nôn.
Bài 5: hoàng liên 3g, a giao 8g, thược dược 12g, hoàng cầm 8g. Sắc uống. Dùng cho người mắc các bệnh nhiệt, tim hồi hộp bồn chồn không yên, mất ngủ.
Bài 6: hoàng liên 500g, sơn tra 1.000g, đường kính 500g, giấm 500ml, nước sôi 4.000ml. Ngâm trong 7-10 ngày là dùng được. Ngày uống 3 lần, sau ăn. Mỗi lần 50ml. Dùng cho người bị viêm co thắt dạ dày.
Bài 7: hoàng liên 8g, hoàng cầm 12g, đại hoàng 16g. Sắc uống. Trị chảy máu cam, tiểu tiện đỏ do thấp nhiệt trong ngực nóng bứt rứt đầy tức, rêu lưỡi vàng dày, mắt đỏ sưng tấy, nhiệt miệng.
