Lợi ích của kỷ tử

Nghiên cứu cho chúng ta biết kỷ tử là loại quả ít calo, không chứa chất béo, nguồn chất xơ tốt và chống oxy hóa cao, lợi ích của kỷ tử bao gồm khả năng giúp chống lại các gốc tự do, kiểm soát cân nặng hiệu quả và tiêu hóa tốt hơn.

Kỷ tử chứa nhiều chất dinh dưỡng thực vật, vitamin và khoáng chất vi lượng, khiến chúng được nhiều chuyên gia y tế gọi là “quả siêu thực phẩm”.

Trên thực tế, theo một nghiên cứu được công bố bởi Tạp chí Y học Thay thế và Bổ sung, ăn kỷ tử có thể dẫn đến “tăng mức năng lượng, hiệu suất thể thao, chất lượng giấc ngủ, dễ thức giấc, khả năng tập trung vào hoạt động, tinh thần minh mẫn, bình tĩnh, cảm giác khỏe mạnh, hài lòng, hạnh phúc và giảm đáng kể sự mệt mỏi, căng thẳng”.

Những thông tin về kỷ tử

Kỷ tử hay cẩu kỷ tử, là quả của cây cẩu kỷ thuộc họ Cà (Solanaceae). 

Kỷ tử thường được sấy khô và có màu đỏ với hương vị ngọt ngào và thơm.

Cây cẩu kỷ có nguồn gốc từ châu Á, đặc biệt là Trung Quốc. Ngày nay, có hai loại cây cẩu kỷ chính được trồng: Lycium chinense được trồng ở miền nam, trong khi Lycium barbarum được trồng ở phía bắc Trung Quốc.

Việc sử dụng kỷ tử trong y học cổ truyền đã có từ ít nhất 200 năm trước Công nguyên. Lợi ích của kỷ tử đã được đề cập trong “Thần Nông Bản thảo kinh”, một cuốn sách cổ mô tả chi tiết kiến ​​thức về y học và nông nghiệp của hoàng đế thần thoại Trung Quốc – Thần Nông.

Bên cạnh kỷ tử (quả), các bộ phận khác của cây cẩu kỷ bao gồm hoa, lá, hạt và vỏ rễ từ lâu cũng đã được dùng để chữa bệnh.

Kỷ tử có vị như thế nào?

Kỷ tử có vị ngọt tự nhiên nhưng hơi chua, rất giống quả nam việt quất. Một số người cũng cảm thấy chúng có dư vị hơi “giống thảo mộc”, điều này khiến chúng đặc biệt phù hợp với các công thức nấu ăn mặn cũng như đồ ngọt.

Kỷ tử khô trông tương tự như nho khô, nhưng chúng có màu hồng sáng hơn và vị ngọt chua đặc biệt.

Có rất nhiều cách để dễ dàng thêm nhiều quả kỷ tử vào bữa ăn yêu thích của chúng ta. Theo truyền thống, kỷ tử được dùng trong các món hầm bổ dưỡng.

Kỷ tử cũng được dùng để làm trà thảo dược, nước ép hoặc rượu vang (tương tự như cách sử dụng nho).

Chúng ta có thể ăn kỷ tử tươi hoặc khô. Thêm kỷ tử vào các món ăn như salad, sữa chua, ngũ cốc thập cẩm, bánh dinh dưỡng đều phù hợp.

Giá trị dinh dưỡng của kỷ tử

Kỷ tử có hàm lượng protein cao đáng ngạc nhiên, cung cấp một lượng chất xơ tốt, hơn 20 loại vitamin và khoáng chất khác nhau, và nhiều chất chống oxy hóa.

Thành phần dinh dưỡng của kỷ tử có thể rất khác nhau tùy thuộc vào loại quả, độ tươi và cách bảo quản.

Dưới đây là một loạt các vitamin, khoáng chất và các hợp chất hóa học khác có trong kỷ tử.

Dưới đây là thành phần dinh dưỡng của 100g kỷ tử khô:

• Khoảng 360 calo.
• 79,2g carbohydrate.
• 14,4g protein.
• 10,8g chất xơ.
• 27.000 UI vitamin A.
• 50,4mg vitamin C.
• 43,2mg sắt.
• 18 axit amin (11 trong số đó là thiết yếu).
• 5 axit béo không bão hòa lành mạnh, bao gồm cả axit alpha-linolenic và axit linoleic.
• Các hợp chất thực vật, bao gồm beta-carotene, zeaxanthin, lycopene , cryptoxanthin, lutein và polysaccharides

Theo Superfoodly, một khẩu phần nhỏ kỷ tử khô có điểm khả năng hấp thụ gốc oxy (ORAC - thước đo giá trị chống oxy hóa của các loại thực phẩm khác nhau) là 4.310. Để so sánh, một quả táo có điểm ORAC là 2.568, nho khô là 3.406, quả việt quất là 4.633 và hạt lựu là 4.479.

Tất cả đều là nguồn cung cấp nhiều chất chống oxy hóa khác nhau, nhưng kỷ tử nổi bật nhờ các axit amin, axit béo và chất chống oxy hóa cụ thể. Rất hiếm khi một loại trái cây cung cấp nhiều axit amin, đặc biệt là 11 loại được coi là “thiết yếu” vì cơ thể không thể tự tổng hợp được.

Trong khi đó, khi so sánh kỷ tử và cam với cùng trọng lượng, kỷ tử cung cấp lượng vitamin C nhiều hơn tới 500 lần.

Những lợi ích hàng đầu của kỷ tử

Kỷ tử đã được nghiên cứu rộng rãi về khả năng tạo ra cảm giác hạnh phúc, cải thiện các vấn đề thần kinh hoặc tâm lý, hỗ trợ sức khỏe đường tiêu hóa, giúp xây dựng hệ thống cơ xương khỏe mạnh hơn và cải thiện sức khỏe tim mạch. 

Lợi ích của kỷ tử bao gồm:

• Giảm đường huyết và giúp bảo vệ chống lại bệnh tiểu đường tuýp 2.
• Giảm huyết áp.
• Bảo vệ chống lại các bệnh truyền nhiễm.
• Giảm nguy cơ mắc các bệnh thông thường, như cảm lạnh hoặc sốt.
• Chống trầm cảm và lo lắng hoặc các rối loạn tâm trạng khác.
• Điều chỉnh nồng độ cholesterol và giữ cho chất béo trung tính ở mức cân bằng lý tưởng, từ đó giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch.
• Bảo vệ sức khỏe của da và mắt nhờ các chất chống oxy hóa được gọi là beta-carotene và các chất dinh dưỡng thực vật khác.

Cung cấp hàm lượng chất chống oxy hóa và chất dinh dưỡng cao

Kỷ tử là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa tuyệt vời giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và bảo vệ cơ thể khỏi mức độ căng thẳng oxy hóa và viêm nhiễm cao.

Một trong những lợi ích đáng ngạc nhiên của kỷ tử là mỗi khẩu phần có khoảng 4g protein và 18 axit amin khác nhau, cùng với hơn 20 khoáng chất vi lượng khác, bao gồm kẽm, sắt, phospho và riboflavin (vitamin B2). Tính theo khẩu phần, kỷ tử cung cấp nhiều beta-carotene hơn cà rốt và nhiều sắt hơn đậu nành và rau bina, điều này khiến chúng trở thành nguồn tuyệt vời giúp ngăn ngừa tình trạng thiếu sắt.

Cải thiện chức năng miễn dịch và chống ung thư

Kỷ tử tương tự như các loại quả mọng khác (việt quất, phúc bồn tử…) ở chỗ chúng cung cấp hàm lượng cao chất chống oxy hóa vitamin C và vitamin A. Đây là hai chất dinh dưỡng quan trọng để xây dựng khả năng miễn dịch và ngăn ngừa các bệnh thông thường như cảm lạnh, cũng như các bệnh mãn tính nghiêm trọng hơn như ung thư hoặc suy thoái thoái hóa thần kinh.

Trong số các chất chống oxy hóa có thể có trong kỷ tử, các carotenoid như zeaxanthin và tiền chất của vitamin C được nghiên cứu rộng rãi nhất. Hàm lượng cao của các hợp chất này mang lại cho kỷ tử danh tiếng trong việc chống lại các tế bào ung thư, chống lại sự phát triển của khối u, giảm nồng độ cytokine gây viêm và giải độc cơ thể khỏi các chất độc hại.

Lợi ích của kỷ tử cũng mở rộng đến các bộ phận khác của cơ thể nhờ các polysaccharides và hợp chất glycoconjugate giúp thúc đẩy các hoạt động điều hòa miễn dịch hoạt tính sinh học độc đáo, chống khối u và chống oxy hóa trong não, gan, cơ quan sinh sản và đường tiêu hóa.

Kỷ tử cũng được báo cáo là có đặc tính chống lão hóa và thể hiện các hoạt động chống khối u chống lại nhiều loại tế bào ung thư da bằng cách ức chế sự phát triển của khối u và gây ra apoptosis.

Thúc đẩy làn da khỏe mạnh

Kỷ tử chứa nhiều beta-carotene, giúp thúc đẩy làn da khỏe mạnh và thậm chí có tác dụng giống như một phương pháp điều trị ung thư da tự nhiên.

Trong một nghiên cứu trên động vật được thực hiện bởi Khoa Khoa học Thú y tại Đại học Sydney, uống 5% nước ép kỷ tử cung cấp hoạt động chống oxy hóa giúp bảo vệ đáng kể chống lại rối loạn da và peroxy hóa lipid do tổn thương do tia UV. Hai chất chống oxy hóa da nội sinh được biết đến có trong kỷ tử là heme oxyase-1 và metallicothionein, được phát hiện có liên quan đến việc bảo vệ miễn dịch ánh sáng.

Kết quả cho thấy uống nước ép quả kỷ tử làm tăng khả năng bảo vệ chống lại tác hại của gốc tự do từ ánh nắng mặt trời. Kỷ tử cung cấp thêm khả năng bảo vệ khỏi ánh nắng cho những người dễ bị ung thư da và các rối loạn về da khác.

Bảo vệ sức khỏe mắt

Lợi ích của kỷ tử còn bao gồm khả năng bảo vệ mắt khỏi các bệnh liên quan đến tuổi tác như thoái hóa điểm vàng, nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa ở người lớn tuổi. Kỷ tử là phương pháp điều trị tự nhiên cho bệnh thoái hóa điểm vàng và có lợi cho thị lực vì hàm lượng chất chống oxy hóa cao (đặc biệt là zeaxanthin), có thể giúp ngăn chặn tổn thương do tiếp xúc với tia UV, các gốc tự do và các dạng stress oxy hóa khác.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Khoa học Thị giác & Quang học của Viện Quang học Hoa Kỳ cho thấy uống nước ép kỷ tử hàng ngày như một chất bổ sung trong chế độ ăn uống trong 90 ngày làm tăng đáng kể nồng độ zeaxanthin trong huyết tương và chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ mắt khỏi tình trạng giảm sắc tố và tích tụ các hợp chất gây stress oxy hóa có thể gây hại hoàng điểm.

Các nghiên cứu khác cho thấy kỷ tử có lợi cho sức khỏe của mắt bằng cách bảo vệ võng mạc khỏi các tế bào hạch, có nghĩa là chất chống oxy hóa của kỷ tử hoạt động như một phương pháp điều trị tự nhiên cho bệnh tăng nhãn áp.

Giúp ổn định đường huyết

Đặc biệt hữu ích cho những người mắc bệnh tiểu đường, kỷ tử giúp kiểm soát việc giải phóng đường vào máu, giúp ngăn ngừa tình trạng tăng đột biến đường huyết. Bằng chứng cho thấy kỷ tử có tác dụng hạ đường huyết đáng kể và hoạt động nhạy cảm với insulin bằng cách tăng phản ứng glucose.

Là một phần của chế độ ăn uống lành mạnh, phương pháp điều trị bệnh tiểu đường tự nhiên và cách tăng độ nhạy insulin, kỷ tử là một trong những lựa chọn tốt nhất cho những người gặp khó khăn trong việc cân bằng đường huyết.

Giảm lượng đường ăn vào và tăng khả năng phản ứng với insulin là vô cùng quan trọng đối với người mắc bệnh tiểu đường, vì vậy kỷ tử là một loại đồ ăn nhẹ thay thế và chất làm ngọt tốt hơn nhiều cho các sản phẩm đóng gói nhiều đường và phụ gia.

Giải độc gan

Kỷ tử được cho là có tác dụng bảo vệ gan và được sử dụng cùng với các loại thảo mộc truyền thống như cam thảo, linh chi, giảo cổ lam, cây bưởi bung, diệp hạ châu, cà gai leo, nhân trần… 

Theo y học cổ truyền, kỷ tử có tác dụng bổ can, thận, giúp phục hồi sức sống, sức mạnh và hạnh phúc. 

Giữ năng lượng và tâm trạng vui vẻ

Theo một nghiên cứu từ Tạp chí Y học Thay thế và Miễn phí, uống nước ép kỷ tử thường xuyên có thể giúp tăng mức năng lượng và tâm trạng, đồng thời cải thiện sức khỏe tiêu hóa.

Những người tham gia uống nước ép kỷ tử trong 2 tuần đã có những cải thiện về cảm giác sức khỏe tổng thể, tăng mức năng lượng và chức năng tiêu hóa tốt hơn. Hãy thử ăn một ít kỷ tử như một món ăn nhẹ trước khi tập luyện để giúp chúng ta duy trì sức bền.

Tăng cường khả năng sinh sản

Theo truyền thống, người phương Đông tin rằng kỷ tử có lợi cho hệ thống sinh sản và tăng khả năng sinh sản. Kỷ tử được cho là làm tăng số lượng tinh trùng và sức sống của tinh trùng.

Bằng chứng cho thấy kỷ tử giúp điều trị vô sinh nữ ở bệnh nhân suy buồng trứng sớm và không có khả năng rụng trứng bình thường.

Kỷ tử chủ yếu được sử dụng trong y học cổ truyền để điều trị “âm hư”. Các bác sĩ y học cổ truyền kê đơn liều từ 6 - 15g mỗi ngày để tư âm và phục hồi sức khỏe nội tiết tố.

Kết quả từ một nghiên cứu được thực hiện bởi Trường Cao đẳng Y tế Công cộng tại Đại học Vũ Hán ở Trung Quốc cho thấy kỷ tử bảo vệ chống lại tổn thương mô tinh hoàn do tiếp xúc với nhiệt, tăng cường hoạt động chống oxy hóa của superoxide effutase (SOD) trong hệ thống sinh sản, tăng nồng độ hormone sinh dục và bảo vệ chống lại tổn thương oxy hóa DNA đối với tế bào tinh hoàn. Những phát hiện này chứng minh kỷ tử có hiệu quả trong việc chống vô sinh.

Rủi ro và tác dụng phụ của kỷ tử

Mặc dù hầu hết mọi người có thể dung nạp tốt kỷ tử, nhưng các tác dụng phụ có thể xảy ra của kỷ tử có thể bao gồm đau bụng hoặc phản ứng dị ứng, đặc biệt nếu chúng ta ăn chúng với số lượng lớn.

Giống như tất cả các loại trái cây sấy khô, kỷ tử có chứa đường, vì vậy việc kiểm soát khẩu phần ăn là rất quan trọng. Ăn nhiều trái cây sấy khô chưa hẳn là lựa chọn tốt cho người bị mất cân bằng lượng đường trong máu.

Những người sử dụng thuốc làm loãng máu hoặc dùng thuốc trị tiểu đường có thể có phản ứng tiêu cực khi ăn nhiều kỷ tử.

Liên quan đến dị ứng, kỷ tử không phải là một chất gây dị ứng phổ biến và cũng thích hợp cho trẻ em. Nếu chúng ta nhận thấy các triệu chứng như ngứa ran trong miệng, phát ban trên da, ngứa hoặc các dấu hiệu dị ứng khác khi ăn kỷ tử thì cần ngừng ăn và nên thăm khám bác sĩ.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)