Gạo men đỏ có giúp giảm cholesterol hay không?

Lợi ích nổi tiếng nhất của men gạo đỏ cho đến nay là khả năng giảm cholesterol. Nhiều người bị cholesterol cao chuyển sang bổ sung men gạo đỏ để tránh những nguy hiểm của statin. Những loại thuốc giảm cholesterol được gọi là statin này có liên quan đến một số tác dụng phụ thực sự đáng lo ngại, bao gồm suy giảm trí nhớ, tổn thương gan, đau cơ, lượng đường trong máu cao và thậm chí phát triển bệnh tiểu đường type 2.

Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng bổ sung men gạo đỏ có thể làm giảm tổng thể cũng như cholesterol LDL, hay còn gọi là “cholesterol xấu”. Theo y học cổ truyền, lợi ích của men gạo đỏ cũng bao gồm cải thiện tuần hoàn và tiêu hóa.

Chúng ta hãy xem những lợi ích có thể có của men gạo đỏ cũng như những tranh cãi xung quanh phương thuốc tự nhiên này.

Men gạo đỏ là gì?

Gạo men đỏ được tạo ra bằng cách lên men một loại men có tên là Monascus purpureus với gạo. Sau khi gạo được kết hợp với men lên men, gạo men đỏ thu được có màu đỏ đậm tươi. Chiết xuất men gạo đỏ được sử dụng để tạo ra chất bổ sung men gạo đỏ.

Men gạo đỏ chứa các hoạt chất monacolin tự nhiên, ngăn chặn việc sản xuất cholesterol. Một trong những monacolin này đôi khi được tìm thấy trong các chất bổ sung men gạo đỏ, được gọi là monacolin K, đã gây tranh cãi vì hóa chất này được cho là một hợp chất hoạt động giống như statin có cùng thành phần hóa học với các statin được kê đơn phổ biến như Lovastatin và Mevinolin. Đây là một mối quan tâm vì các bác sĩ biết những nguy cơ tiềm ẩn của statin bao gồm đau và yếu cơ, bệnh thần kinh, suy tim, chóng mặt, suy giảm nhận thức, ung thư, hoại tử tụy và trầm cảm.

Các chuyên gia không rõ liệu men gạo đỏ có làm giảm cholesterol thành công hay không vì nó có chứa monacolin hay do các hợp chất thực vật có trong tự nhiên như phytosterol và isoflavone cũng như hàm lượng axit béo không bão hòa của nó.

Những lợi ích của men gạo đỏ

Hỗ trợ điều trị cholesterol cao

Các chất bổ sung men gạo đỏ thường được dùng để giảm mỡ máu hoặc cholesterol cao một cách tự nhiên. Men đỏ (Monascus purpureus) được sử dụng để làm men gạo đỏ đã được chứng minh là ngăn chặn hoạt động của một loại enzyme trong cơ thể con người giúp hình thành cholesterol. Đã có nhiều nghiên cứu cho thấy tác dụng tích cực của chiết xuất men gạo đỏ đối với cholesterol.

Một nghiên cứu năm 2019 cho biết “chiết xuất men gạo đỏ là loại thực phẩm dinh dưỡng làm giảm cholesterol hiệu quả nhất trên thị trường.” Hiệu quả giảm cholesterol của men gạo đỏ liên quan trực tiếp đến lượng monacolin K có trong dịch chiết (lên đến 10 mg/ngày). Tiêu thụ men gạo đỏ với monacolin K hàng ngày làm giảm nồng độ lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL-cho) trong huyết tương từ 15% - 25% trong vòng 6 - 8 tuần.

Trong khi đó, nghiên cứu tương tự đã xác định rằng mức tiêu thụ hàng ngày từ 3 - 10mg monacolin K chỉ có rủi ro liên quan tối thiểu, không có thêm các yếu tố rủi ro tim mạch.

Một nghiên cứu năm 2010 được công bố trên Tạp chí Tim mạch Hoa Kỳ đã kiểm tra tác động của việc bổ sung men gạo đỏ đối với những bệnh nhân không thể dung nạp thuốc statin thông thường. Kết quả cho 25 bệnh nhân được điều trị bằng men gạo đỏ trong ít nhất 4 tuần trở lên là khá ấn tượng. Trung bình, đối với những người dùng gạo men đỏ không dung nạp statin, tổng lượng cholesterol của họ giảm 13%, cholesterol LDL giảm 19% và gạo men đỏ nói chung được dung nạp tốt.

Một nghiên cứu khác được công bố trên Tạp chí Phòng ngừa và Phục hồi Tim mạch Châu  u đã đánh giá tác dụng của men gạo đỏ đối với 79 bệnh nhân có lượng cholesterol cao từ 23 - 65 tuổi. Những bệnh nhân này dùng 600mg men gạo đỏ hoặc giả dược 2 lần mỗi ngày trong tổng cộng 8 tuần. Kết quả nghiên cứu cho thấy những đối tượng dùng men gạo đỏ cho thấy giảm đáng kể mức cholesterol LDL cũng như cholesterol toàn phần.

Ít triệu chứng mỏi cơ hơn

Một trong những phàn nàn chính của người dùng statin là mỏi cơ. Trên thực tế, người ta ước tính rằng từ 10% - 15% người dùng statin gặp các vấn đề về cơ xương. Một nghiên cứu năm 2017 đã điều tra tác động của 60 bệnh nhân có mức cholesterol cao bất thường và có nguy cơ tim mạch từ thấp đến trung bình khi dùng Simvastatin hoặc men gạo đỏ.

Sau 4 tuần dùng statin hoặc men gạo đỏ, những đối tượng dùng Simvastatin có điểm mỏi cơ cao hơn đáng kể so với nhóm dùng men gạo đỏ, những người không có thay đổi đáng kể nào về sức khỏe cơ bắp. Mặc dù cả hai nhóm đều giảm cholesterol, nhưng các nhà nghiên cứu lưu ý rằng những người dùng statin ít hoạt động thể chất hơn. Nhìn chung, nghiên cứu này kết luận rằng men gạo đỏ có tác dụng tốt đối với các đối tượng như statin nhưng ít mệt mỏi hơn.

Hỗ trợ điều trị béo phì

Một nghiên cứu năm 2015 được công bố trên Tạp chí Thực phẩm Thuốc đã xem xét hiệu quả của men gạo đỏ trong điều trị béo phì và cholesterol cao, đây là 2 vấn đề sức khỏe phổ biến thường xảy ra cùng nhau.

Việc bổ sung men gạo đỏ thực sự ngăn ngừa cân nặng trở lại và cũng cải thiện chỉ số xơ vữa động mạch của các đối tượng trong nghiên cứu. Chỉ số xơ vữa của huyết tương cung cấp thông tin về tỷ lệ cholesterol trong cơ thể và nó được sử dụng như một dấu hiệu để dự đoán nguy cơ xơ vữa động mạch và bệnh tim mạch vành. Kết luận của nghiên cứu: “Những phát hiện này cho thấy men gạo đỏ có tiềm năng điều trị bệnh béo phì và tăng lipid máu.”

Giảm chỉ dấu sinh học của stress oxy hóa

Vào năm 2017, kết quả đã được công bố cho một thử nghiệm ngẫu nhiên, mù đôi, kiểm soát giả dược, có sự tham gia của 50 bệnh nhân mắc hội chứng chuyển hóa và tác dụng của một chất bổ sung có chứa cả men gạo đỏ và chiết xuất ô liu. Hội chứng chuyển hóa là một rối loạn sức khỏe liên quan đến sự kết hợp của 3 hoặc nhiều vấn đề sức khỏe sau: Béo bụng, tăng huyết áp, lượng đường trong máu cao, mức chất béo trung tính cao hoặc cholesterol HDL thấp.

Thử nghiệm này cho thấy rằng việc bổ sung men gạo đỏ và chiết xuất ô liu làm giảm đáng kể phospholipase A2 (Lp-PLA2) liên quan đến lipoprotein cũng như lipoprotein mật độ thấp bị oxy hóa (OxLDL). Điều này rất có ý nghĩa vì Lp-PLA2 và OxLDL là các dấu hiệu sinh học của tổn thương oxy hóa hoặc căng thẳng, đóng vai trò chính trong việc hình thành bệnh. Trong trường hợp này, việc giảm 2 dấu hiệu (marker) này có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch ở những người mắc hội chứng chuyển hóa.

Cải thiện độ nhạy insulin

Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Tim mạch Thế giới năm 2012 đã chứng minh rằng chiết xuất men gạo đỏ cũng có thể giúp duy trì lượng đường trong máu bình thường một cách lành mạnh. Nghiên cứu này đặc biệt xem xét tác động của một chất bổ sung có chứa berberine, men gạo đỏ và policosanol so với giả dược đối với tình trạng kháng insulin ở những người mắc hội chứng chuyển hóa.

Sau 18 tuần, nhóm dùng thực phẩm bổ sung có chứa men gạo đỏ đã giảm đáng kể tình trạng kháng insulin cũng như cả LDL-cho và cholesterol tổng thể.

Cách sử dụng & Khuyến nghị về liều lượng

Bất kỳ chất bổ sung men gạo đỏ nào cũng nên được dùng cùng với thức ăn. Nó cũng được dùng tốt nhất với coenzyme Q10 (ít nhất 90 – 120mg mỗi ngày) để ngăn ngừa sự thiếu hụt CoQ10.

Hầu hết các nghiên cứu đã sử dụng chiết xuất tiêu chuẩn là 600mg được uống từ 2 - 4 lần mỗi ngày, do đó có thể là 1.200mg 2 lần mỗi ngày, tương đương với 600mg 4 lần mỗi ngày hoặc 2.400mg 1 lần mỗi ngày. Ít nhất một nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người cao tuổi dùng 1.200mg men gạo đỏ mỗi ngày trong 8 tuần không có bất kỳ tác dụng phụ nghiêm trọng nào.

Lượng monacolin trong chất bổ sung men gạo đỏ có thể khác nhau do các nhà sản xuất có thể sử dụng các chủng men và quy trình lên men khác nhau. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng lượng monacolin trong chất bổ sung men gạo đỏ dao động hơn 60 lần, từ 0,09 - 5,48mg trong 1.200mg men gạo đỏ.

Câu chuyện về men gạo đỏ

Gạo men đỏ đôi khi còn được gọi bằng một số tên khác, bao gồm gạo men đỏ, gạo Went, gạo lên men đỏ, gạo đỏ koji, akakoji, gạo kojic đỏ, gạo koji đỏ hoặc anka... Men gạo đỏ đã được sử dụng trong y học cổ truyền trong hơn 1000 năm để giải quyết các vấn đề sức khỏe liên quan đến tuần hoàn kém và tiêu hóa kém.

Ở châu Á cũng như các cộng đồng người Hoa ở Bắc Mỹ, men gạo đỏ dạng bột được sử dụng để tạo màu cho nhiều loại sản phẩm tiêu dùng, bao gồm đậu phụ, thịt, cá, pho mát, giấm và bánh ngọt. Người ta nói rằng thêm men gạo đỏ vào thực phẩm sẽ mang lại hương vị tinh tế nhưng thú vị.

Men gạo đỏ cũng có thể được tìm thấy trong một số đồ uống có cồn, chẳng hạn như rượu gạo Hàn Quốc và rượu sake Nhật Bản. Việc thêm men gạo đỏ vào đồ uống sẽ tạo ra màu đỏ nhẹ.

Rủi ro và tác dụng phụ của men gạo đỏ

Bất cứ ai dưới 20 tuổi không nên sử dụng chất bổ sung men gạo đỏ. Chúng ta cũng nên tránh gạo men đỏ nếu bị dị ứng hoặc nhạy cảm với gạo, men đỏ hoặc các thành viên của họ Monascaceae (men).

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tác dụng phụ của men gạo đỏ thường nhẹ. Tác dụng phụ của men gạo đỏ có thể bao gồm nhức đầu, đau dạ dày, ợ nóng, đầy hơi hoặc chóng mặt. Đau cơ và yếu cơ cũng có thể xảy ra, đặc biệt nếu thực phẩm bổ sung men gạo đỏ có chứa hàm lượng monacolin cao, và có thể dẫn đến một tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng được gọi là tiêu cơ vân. Nếu bị đau nhức và yếu cơ, hãy ngừng sử dụng men gạo đỏ và liên hệ với chuyên gia chăm sóc sức khỏe ngay.

Không nên bổ sung men gạo đỏ khi đang mang thai, đang cho con bú hoặc đang cố gắng mang thai. Chúng ta cũng nên tránh gạo men đỏ nếu bị bệnh thận, bệnh gan, các vấn đề về tuyến giáp, rối loạn cơ xương hoặc có nguy cơ mắc bệnh ung thư cao hơn. Nên tránh men gạo đỏ nếu bị nhiễm trùng hoặc tình trạng thể chất nghiêm trọng, đã được cấy ghép nội tạng hoặc uống nhiều hơn 2 loại đồ uống có cồn mỗi ngày.

Nên tránh dùng men gạo đỏ nếu chúng ta đã dùng bất kỳ loại thuốc nào sau đây:

• Statin hoặc các loại thuốc điều trị cholesterol khác.
• Serzone (thuốc chống trầm cảm).
• Thuốc chống nấm.
• Thuốc ức chế hệ thống miễn dịch, chẳng hạn như Cyclosporine.
• Thuốc kháng sinh Erythromycin và Clarithromycin.
• Thuốc ức chế protease được sử dụng để điều trị HIV.

Nên bổ sung men gạo đỏ dưới sự giám sát, chỉ định của bác sĩ, đặc biệt nếu chúng ta đang được điều trị bất kỳ vấn đề sức khỏe nào hoặc hiện đang dùng bất kỳ loại thuốc nào.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)