Cúc vạn thọ (Calendula) là một loại cây đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ cho mục đích trang trí, cũng như lý do ẩm thực, mỹ phẩm và y học. Chúng ta cùng tìm hiểu về loại thảo dược này qua những thông tin dưới đây.
Cúc vạn thọ là một trong những loại thảo mộc phổ biến hàng đầu và có thể dùng bằng đường uống và tại chỗ. Loài hoa này đã trở nên phổ biến trong nhiều sản phẩm sức khỏe tự nhiên và dòng chăm sóc da trên thị trường hiện nay, được sử dụng trong gần 200 loại kem dưỡng da, dầu gội và các sản phẩm khác. Nó cũng được biết là giúp giải quyết nhiều vấn đề sức khỏe, là một chất chống oxy hóa mạnh mẽ và là một trong những loại thảo dược chống virus mạnh nhất. Ngoài ra, nó còn giúp giải quyết các vấn đề sức khỏe từ viêm da đến chuột rút cho đến thậm chí chống ung thư.
Tìm hiểu về cúc vạn thọ
Cúc vạn thọ (Calendula officinalis) là một loại cây thân thảo thuộc chi Cúc vạn thọ (Calendula), thuộc họ Cúc (Asteraceae). Loại cây này còn có các tên gọi khác như cúc xu xi, cúc kim tiền, cúc tâm tư.
Ngày nay, cúc vạn thọ là một loại cây phổ biến trong vườn nhà trên khắp thế giới, dễ dàng nở hoa và phát triển ở bất cứ nơi nào nó được trồng, đồng thời nó cũng dễ dàng được trồng để chế biến thành dầu, trà và được dùng làm thuốc cả bên ngoài lẫn bên trong.
Hoa màu vàng tươi đến màu cam đậm tỏa ra mùi thơm như mật ong và có thể ăn được, có một chút vị ngọt và vị đắng trong vòm miệng. Cánh hoa thường được sử dụng trong món salad hoặc làm chất phụ gia cho các món ăn. Những cánh hoa này chứa hàm lượng chất chống oxy hóa cao dưới dạng carotenoid và flavonoid.
Cúc vạn thọ chứa cả lutein và β-carotene, chất mà cơ thể hấp thụ và chuyển hóa thành vitamin A. Nó cũng có axit béo, với hai axit béo chủ yếu là axit calendic và linoleic. Ngoài ra, đầu hoa rất giàu dầu oxy hóa như monoterpenes và sesquiterpenes.
Loại thảo dược này đã được sử dụng làm thuốc ít nhất từ thế kỷ thứ XII. Nó là biểu tượng của hạnh phúc trong các khu vườn La Mã và cũng là nguồn cung cấp hoa và lá non liên tục, vì vậy nó được sử dụng thường xuyên để nấu ăn và làm thuốc.
Những bông hoa được coi là linh thiêng ở Ấn Độ, nơi chúng được sử dụng để trang trí các bức tượng của các vị thần, cũng như được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo ở nền văn minh Aztec và Maya cổ đại. Chúng cũng được sử dụng trong các đám tang ở Mexico.
Người Đức sử dụng cúc vạn thọ trong các món súp và món hầm, cũng như chất thay thế nghệ tây trong các món ăn thịnh soạn.
Lợi ích sức khỏe của cúc vạn thọ
Chống ung thư
Do đặc tính chống viêm, cúc vạn thọ có thể giúp chống lại ung thư và tác dụng không mong muốn do các phương pháp điều trị ung thư như hóa trị và xạ trị. Các nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra rằng nó không chỉ chống lại hoạt động gây ung thư trong các khối u mà còn kích hoạt các tế bào lympho, chống lại những kẻ xâm lược ngoại lai và truyền nhiễm.
Một nghiên cứu năm 2018 cho thấy kết quả đầy hứa hẹn của hoa cúc vạn thọ về lợi ích tiềm năng của nó trong việc kiểm soát ung thư, đặc biệt là trong phòng ngừa, điều trị ung thư và chăm sóc giảm nhẹ. Một nghiên cứu khác năm 2018 đã thảo luận về tác dụng chống ung thư và chống di căn của hoa cúc vạn thọ được thể hiện trên mô hình động vật và cần nghiên cứu thêm về các chiến lược điều trị ung thư trong tương lai.
Theo nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Ung thư lâm sàng, hoa cúc vạn thọ có vẻ hiệu quả hơn các loại thuốc bôi tại chỗ thông thường được khuyên dùng trong việc giảm và ngăn ngừa tỷ lệ mắc bệnh viêm da do bức xạ được sử dụng để điều trị ung thư vú.
Sở hữu khả năng chống viêm
Cúc vạn thọ đã được phát hiện có đặc tính chống viêm mạnh mẽ thông qua các flavonoid mạnh mẽ. Những chất chống oxy hóa có nguồn gốc từ thực vật này bảo vệ tế bào khỏi tổn thương gốc tự do và các hợp chất gây viêm như protein phản ứng C và cytokine.
Axit linoleic chống viêm cũng được tìm thấy ở nồng độ cao trong hoa cúc vạn thọ. Đặc tính chống viêm mạnh mẽ của nó làm cho nó trở thành một phương thuốc hiệu quả cho tất cả các loại viêm nhiễm, các vấn đề như hăm tã, viêm da, nhiễm trùng tai, loét, viêm họng và hơn thế nữa. Thuốc nhỏ tai có chứa hoa cúc đôi khi cũng được sử dụng để điều trị nhiễm trùng tai ở trẻ em.
Làm dịu cơn co thắt cơ
Cúc vạn thọ có thể giúp ngăn ngừa và thư giãn co thắt cơ. Dữ liệu từ một nghiên cứu được thực hiện bởi Khoa Khoa học Sinh học và Y sinh tại Đại học Y Aga Khan ở Pakistan cho thấy chiết xuất thô từ hoa cúc vạn thọ làm thư giãn các cơn co thắt cơ tự phát.
Nghiên cứu này còn cung cấp thêm cơ sở khoa học cho công dụng truyền thống của loại thảo dược này trong điều trị chứng đau bụng và táo bón.
Chữa lành vết loét và vết thương
Trong các nghiên cứu được thực hiện đối với các vết thương chậm lành và các vết loét lộ ra khác nhau, người ta phát hiện ra rằng việc sử dụng gel làm từ hoa cúc vạn thọ và thuốc mỡ bôi tại chỗ đã giúp tăng tốc độ phục hồi và chữa lành. Trong một nghiên cứu về vết loét tĩnh mạch ở chân không lành, bệnh nhân được điều trị bằng chiết xuất cúc vạn thọ hoặc đối chứng. Bệnh nhân bị loét được điều trị bằng hoa cúc có tỷ lệ chữa lành vết loét tăng gấp 4 lần mỗi tuần.
Trong một nghiên cứu khác, người ta phát hiện ra rằng những động vật được điều trị trong vòng 8 ngày bằng phương pháp điều trị này có tỷ lệ lành vết thương là 90%, so với chỉ 51% những người không sử dụng phương pháp điều trị tại chỗ bằng thảo dược này.
Cúc vạn thọ cũng được sử dụng để cải thiện độ săn chắc và hydrat hóa của da. Ấn tượng hơn nữa, nó giúp tăng lưu lượng máu và oxy đến các vết thương và vùng bị nhiễm trùng, giúp cơ thể phát triển mô mới và lành vết thương nhanh hơn. Khi dùng dưới dạng trà, nó cũng có thể hữu ích cho các triệu chứng loét tá tràng và dạ dày.
Chứa các thành phần kháng khuẩn và kháng virus
Các axit có trong dầu của loại cây này có tác dụng kháng khuẩn và kháng virus mạnh mẽ, đặc biệt là khi được tăng cường bằng dầu hướng dương. Dầu và axit trong cây đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc chống lại mầm bệnh cũng như các triệu chứng của nấm candida và thậm chí cả các chủng vi khuẩn kháng kháng sinh.
Một nghiên cứu lưu ý rằng hoa cúc vạn thọ có hoạt tính kháng khuẩn chống lại sự bám dính của vi sinh vật vào vết khâu. Các nghiên cứu dược lý cho thấy hoa cúc có đặc tính kháng khuẩn, kháng virus và chống viêm.
Cải thiện sức khỏe răng miệng
Cúc vạn thọ đã trở thành một chất phụ gia phổ biến trong kem đánh răng và nước súc miệng trong những năm qua nhờ đặc tính kháng khuẩn và kháng khuẩn mạnh mẽ. Nó giúp giảm viêm nướu cũng như chống lại viêm quanh răng, sâu răng, mảng bám và hơn thế nữa. Nó cũng là một chất làm se, giúp chống lại vi khuẩn trong miệng và thúc đẩy môi trường răng miệng khỏe mạnh.
Cách sử dụng cúc vạn thọ
Cúc vạn thọ phát triển dễ dàng ở bất cứ nơi nào nó được trồng, ngay cả trong chậu. Ở vùng khí hậu ấm hơn, nó nở hoa hàng tháng. Hái những bông hoa đang nở rộ, trong cái nóng giữa trưa, khi sương đã tan hết. Cây sẽ ra nhiều hoa hơn ngay sau khi hái hoa, vì vậy hãy thu hoạch khoảng 3 ngày một lần.
Chỉ hái hoa nếu chúng ta định sử dụng cây cho mục đích làm thuốc. Chúng ta nên trải hoa ra khăn lau hoặc giấy báo để hoa khô hoàn toàn. Để chúng khô hoàn toàn trước khi bảo quản chúng ở nơi tránh ánh nắng trực tiếp.
Cúc vạn thọ được sử dụng để tạo màu và tạo hương vị cho bơ và nước dùng, đồng thời có vị gỗ, đất, đắng và hơi ngọt. Chúng ta có thể sử dụng hoa tươi như một loại trà. Để nấu ăn, làm mỹ phẩm và làm thuốc, chúng ta thường nên sử dụng hoa cúc khô. Sau khi khô, nó có thể được sử dụng trong các công thức nấu ăn giống như bất kỳ loại thảo mộc khô nào khác. Nó thường được sử dụng để thay thế cho nghệ tây. Chúng ta cũng sẽ tìm thấy nó trong nhiều hỗn hợp trà thảo dược.
Loại thảo dược này có thể được mua dưới dạng thực phẩm bổ sung, cồn thuốc, chiết xuất lỏng, trà, dịch truyền, thuốc mỡ hoặc kem. Các sản phẩm mỹ phẩm, bao gồm dầu gội và kem dưỡng da, thường sử dụng chiết xuất hoa cúc vạn thọ, có thể được tạo ra bằng cách chiết xuất dầu từ hoa khô trong quá trình chưng cất hơi nước. Những sản phẩm này phải luôn được bảo vệ khỏi ánh sáng và độ ẩm, đồng thời không nên sử dụng sau 3 năm bảo quản.
Dầu Cúc vạn thọ được chiết xuất bằng cách tạo ra dầu từ hoa. Sau khi được sấy khô đúng cách và đặt trong loại dầu vận chuyển cao cấp như dầu ô liu nguyên chất hoặc dầu hướng dương, thường mất khoảng một tháng để hoa cúc vạn thọ ngấm hoàn toàn vào dầu vận chuyển, tạo ra sản phẩm cuối cùng đẹp mắt, có màu sắc phong phú.
Các tác dụng phụ không mong muốn và cách phòng ngừa
Chúng ta không nên sử dụng hoa cúc vạn thọ nếu bị dị ứng với thực vật thuộc họ Cúc.
Do tác dụng thúc đẩy kinh nguyệt, phụ nữ mang thai, cũng như phụ nữ đang cho con bú và thậm chí cả những người đang muốn mang thai nên tránh dùng trà hoa cúc vạn thọ, vì nó có thể gây sẩy thai do tác dụng kích thích tử cung rất mạnh.
Cúc vạn thọ có thể tương tác tiêu cực với thuốc an thần do khả năng thư giãn cơ bắp, cũng như thuốc trị tiểu đường và huyết áp.
Kết luận
Cúc vạn thọ có tác dụng chữa bệnh rất mạnh mẽ cả bên trong lẫn bên ngoài. Màu sắc tươi sáng, tuyệt vời của hoa cúc vạn thọ đến từ các flavonoid mạnh có thể bảo vệ và chữa lành cơ thể chúng ta, trong đó có việc phòng chống bệnh ung thư. Đó là một phương thuốc tự nhiên tuyệt vời có rất ít tác dụng phụ.
Các chất chống oxy hóa mạnh mẽ trong bông hoa nhỏ màu vàng giữ chìa khóa giúp giảm bớt nhiều vấn đề sức khỏe viêm nhiễm. Loại thảo mộc nhẹ nhàng, tuyệt vời này có thể được đưa vào nhiều sản phẩm tự nhiên để chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp.
BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)