Laodong.vn - Ngoài xuyên tâm liên, vị thuốc kim ngân hoa cũng hỗ trợ điều trị COVID-19

NGOÀI XUYÊN TÂM LIÊN, VỊ THUỐC KIM NGÂN HOA CŨNG HỖ TRỢ ĐIỀU TRỊ COVID-19

Bài đăng báo laodong.vn ngày 27/07/2021

Kim ngân cây dược liệu y học cổ truyền được sử dụng rộng rãi với các vị thuốc kim ngân hoa, kim ngân đằng. Kim ngân hoa được dùng để điều trị ngoại cảm phong nhiệt, bệnh dịch có sốt, vết loét, mụn nhọt, hậu bối và một số bệnh truyền nhiễm. Đồng thời, kim ngân hoa còn được sử dụng làm thực phẩm lành mạnh, mỹ phẩm và được trồng làm cảnh.

1.    Dược liệu kim ngân hoa

Kim ngân (Lonicera japonica Thunb.) họ Cơm cháy (Caprifoliaceae). Cái tên kim ngân hoa xuất phát từ đặc điểm của cây, có cả hoa vàng (kim) và hoa trắng (ngân). Thu hoạch nụ hoa và hoa được vị thuốc kim ngân hoa, phần cành lá là kim ngân đằng.

Hiện nay, hơn 140 hợp chất hóa học đã được phân lập từ kim ngân hoa và các nghiên cứu cho thấy kim ngân hoa có tác dụng dược lý rộng rãi. Các hợp chất chính trong kim ngân hoa bao gồm các acid hữu cơ, flavones, iridoids, saponins… 

Chiết xuất thô của kim ngân hoa đã được nghiên cứu đánh giá các tác dụng: chống viêm, chống virus, kháng khuẩn, chống oxy hóa, bảo vệ gan, chống ung thư, chống rối loạn chuyển hóa lipid… cho thấy tiềm năng chữa bệnh và chứng minh các hiệu quả theo y học cổ truyền của kim ngân hoa.

Tại Trung Quốc, trong tổng 82 vị thuốc có trong 64 đơn thuốc chữa COVID-19 thì kim ngân hoa là một trong những vị thuốc được sử dụng nhiều nhất... 

Theo y học cổ truyền, kim ngân hoa có vị cam (ngọt), tính hàn; quy các kinh phế, tỳ, vị, tâm, đại trường. Kim ngân hoa có tác dụng thanh nhiệt giải độc, chủ trị các chứng bệnh cảm mạo phong nhiệt, viêm nhiễm, mụn nhọt, lỵ…

2.    Ứng dụng của kim ngân hoa trong phòng chống COVID-19

COVID-19 là do hội chứng hô hấp cấp tính coronavirus 2 (SARS-CoV-2) gây ra. Do sự tương đồng của SARS-CoV và SARS-CoV-2, nên các hợp chất có trong tự nhiên có khả năng ức chế SARS-CoV đã được nghiên cứu trước đây cũng có tiềm năng trong việc ức chế SARS-CoV-2. 

Reserpine có trong chiết xuất kim ngân hoa đã ức chế sự nhân lên của SARS-CoV ở nồng độ không độc. 

MIR2911 (một microRNA) là hoạt chất trong kim ngân hoa có khả năng ức chế virus và được coi là khắc tinh của virus cúm bằng cách liên kết với mRNA của chúng và ngăn chặn quá trình dịch protein. Sau khi các nhà khoa học Trung Quốc (2020) phân tích trình tự bộ gene của SARS-CoV-2, rất có thể bộ gene của virus này chứa các vị trí liên kết MIR2911 và MIR2911 có thể ức chế trực tiếp sự nhân rộng SARS-CoV-2. Bằng cách sử dụng phân tích tin sinh học (in silico), các nhà khoa học đã dự đoán rằng có 179 vị trí liên kết MIR2911 giả định trong bộ gen SARS-CoV-2, chúng được phân bố rộng rãi trong bộ gen của virus, cho thấy rằng MIR2911 có thể ức chế sự dịch mã của hầu hết các protein của SARS-CoV-2.

Để đánh giá tác dụng kháng virus của MIR2911 trong kim ngân hoa trên bệnh nhân COVID-19, các nhà khoa học đã tiến hành một nghiên cứu lâm sàng. 78 bệnh nhân COVID-19 mức độ vừa được điều trị bằng thuốc kháng virus thường quy (RT) tại Bệnh viện Nam Kinh 2 từ tháng 1 năm 2020 đến tháng 3 năm 2020. Kết quả cho thấy rằng MIR2911 trong kim ngân hoa ức chế sự nhân lên của SARS-CoV-2 và tăng tốc độ chuyển đổi âm tính của bệnh nhân COVID-19. Điều trị bằng kim ngân có thể giúp chữa khỏi cho nhiều cho những bệnh nhân bị nhiễm bệnh và ngăn chặn đại dịch COVID-19.

Ngoài ra, các bài thuốc y học cổ truyền có kim ngân hoa đã được thử nghiệm trong điều trị SARS-CoV như viên Liên hoa thanh ôn, Song hoàng liên, các loại thuốc này được ứng dụng trong nhiều năm để chống lại nhiều chủng cúm; đến nay, chúng vẫn tiếp tục được nghiên cứu đánh giá tác dụng kháng virus, chống viêm, điều hòa miễn dịch trên bệnh COVID-19.

Dưới đây là một số ứng dụng của kim ngân hoa trong phòng chống COVID-19 có thể áp dụng.

•    Bài thuốc Ngân kiều tán

Ngân kiều tán (Ôn bệnh điều biện) là bài thuốc cổ phương có tác dụng phát tán phong nhiệt, giải độc. Bài thuốc được dùng để điều trị những bệnh ôn sơ khởi như cúm phong nhiệt, viêm họng cấp, viêm phế quản cấp, sởi, ho gà.

Thành phần bài thuốc: 

Ngân kiều tán: Kim ngân hoa 8 – 12g, liên kiều 8 – 12g, cát cánh 6 – 12g, trúc diệp 6 – 8g, kinh giới tuệ 4 – 6g, đạm đậu xị 8 – 12g, ngưu bàng tử 8 – 12g, bạc hà 8 – 12g, cam thảo 2 – 4g. 

Tùy theo tình hình bệnh cụ thể mà gia giảm bài thuốc cho phù hợp:

-    Nếu đau đầu không có mồ hôi có thể tăng lượng kinh giới tuệ, bạc hà; gia bạch tật lê, mạn kinh tử.
 
-    Nếu sốt cao có mồ hôi tăng lượng kim ngân hoa, liên kiều; giảm lượng kinh giới tuệ, bạc hà. 

-    Nếu có ngực tức, buồn nôn do yếu tố thấp, gia hoắc hương, bội lan. 

-    Nếu ho đờm đặc gia hạnh nhân, bối mẫu. 

-    Nếu sốt cao gia chi tử, hoàng cầm. 

-    Nếu khát nhiều gia thiên hoa phấn, cát căn. 

Sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần. 

Tác dụng: Sơ phong thanh nhiệt, tuyên phế chỉ khái, giải độc

Phân tích bài thuốc: Trong bài thuốc Ngân kiều tán, kim ngân hoa, liên kiều là chủ (quân) dược có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, thấu biểu; bạc hà, kinh giới tuệ, đạm đậu xị, có tác dụng phát tán phong nhiệt hỗ trợ quân dược; cát cánh, ngưu bàng tử có tác dụng tuyên phế hóa đàm, chỉ khái; trúc diệp, lô căn thanh nhiệt, sinh tân; cam thảo điều hòa các vị thuốc trong phương.

Theo công văn Số: 1306/BYT – YDCT về việc tăng cường phòng chống bệnh viêm đường hô hấp cấp do SARS-Cov-2 bằng thuốc và các phương pháp y học cổ truyền, bài thuốc Ngân kiều tán gia xuyên tâm liên và thanh hao hoa vàng được hướng dẫn dùng cho giai đoạn khởi phát. 

•    Thuốc xông mặt

Cũng theo hướng dẫn của công văn1306/BYT – YDCT, bài thuốc xông giúp sát khuẩn đường hô hấp, phòng ngừa cúm, cảm mạo có chứa thành phần kim ngân hoa là một phương pháp đơn giản, dễ thực hiện, có thể làm tại nhà.

Thành phần: Kim ngân hoa 8g, kinh giới 12g, lá lốt 8g, bạc 10g, trần bì 6g, bạch chỉ 6g. Nghiền tán các vị thuốc trên làm thành bột.

Bài thuốc trên dùng cho các trường hợp viêm đường hô hấp trên, cúm, cảm mạo. Phù hợp với việc phòng chống COVID-19.

Liều dùng, cách sử dụng:

-    Bước 1: Cho toàn bộ gói thuốc vào nồi cùng 1 lít nước sạch và đun sôi, để nhỏ lửa trong 5 đến10 phút.

-    Bước 2: Đổ riêng ra 1 cốc 200 ml (để uống). Phần còn lại đổ ra bát sau đó xông vùng mặt trong thời gian 10 đến15 phút.

-    Bước 3: Cho thêm nước ấm vào bát thuốc vừa xông và lau rửa mặt.

-    Bước 4: Uống cốc thuốc đã chắt ra ở bước 2.

Lưu ý: Khi xông không nên để mặt quá gần bát nước xông để tránh bị bỏng.

•    Trà kim ngân hoa

Kim ngân hoa có vị dễ uống, có thể hãm uống dước dạng trà, có thể phối hợp với một số loại dược liệu khác thành trà công thức hỗ trợ phòng chống cảm mạo, chống virus, giảm các triệu chứng viêm đường hô hấp. 

Công thức trà có thành phần kim ngân hoa: Kim ngân hoa, tang diệp, cúc hoa, bạc hà, trúc diệp, quế, gừng tươi mỗi vị 2g.

Cách dùng: Hãm với 200ml nước sôi trong 5 phút, có thể pha cùng mật ong hoặc đường phèn kết tinh tự nhiên để dễ uống. Nên uống khi còn nóng ấm, đối với phòng chống COVID-19 thì việc uống nước ấm có hiệu quả rất tốt.

•    Thuốc tắm kim ngân

Tắm nóng buổi sáng với bài thuốc dưới đây giúp phát hãn, xua đuổi tà khí ở bì mao, cơ nhục (trường hợp bệnh giai đoạn khởi phát). 

Sử dụng kim ngân đằng, kinh giới, vỏ chanh, hương nhu, lá sả để đun nước tắm gội. Nên tắm nóng (không quá nóng đến mức gây bỏng) vào buổi sáng, có thể ngậm thêm vỏ chanh trong lúc tắm để giữ tâm khí, giúp giảm ho, đờm.

Nên tắm khoảng 3-5 ngày theo cách trên, sau đó nên tắm ấm với nước đun kim ngân đằng (không cần cần các dược liệu khác) để tránh ra mồ hôi quá nhiều gây huyết hư, huyết thiểu (huyết hãn đồng nguyên).

Chúng ta cần thực hiện các nguyên tắc phòng chống bệnh, kết hợp y học hiện đại và các phương pháp y học cổ truyền đề đẩy lùi dịch bệnh COVID-19. Trong đó, y học cổ truyền đóng vai trò quan trọng trong phòng bệnh, điều trị bệnh nhân COVID-19 ở giai đoạn đầu, thể nhẹ hoặc vừa không có các triệu chứng nguy kịch (nếu nặng phải áp dụng các biện pháp hồi sức cấp cứu của y học hiện đại) và các bệnh nhân giai đoạn hồi phục.

TS. Lương y: Phùng Tuấn Giang
Chủ tịch Viện nghiên cứu phát triển y dược cổ truyền Việt Nam
Chủ nhiệm Nhà thuốc Thọ Xuân Đường