Oxytocin (hormone tình yêu) có những tác dụng gì?

Đây là một điều có thể gây ngạc nhiên, oxytocin được giải phóng để đáp ứng cả kết nối xã hội tích cực và tình trạng căng thẳng.

Mức độ đã được tìm thấy là cao hơn khi ai đó bị căng thẳng, chẳng hạn như khi bị cô lập với xã hội hoặc khi có một mối quan hệ không hạnh phúc. Người ta cho rằng mức độ gia tăng có thể giúp thúc đẩy mọi người liên hệ để được giúp đỡ.

Mặt khác, những tình huống khiến chúng ta cảm thấy an toàn, hạnh phúc và được kết nối có xu hướng giải phóng một số “hormone tạo cảm giác dễ chịu”, bao gồm oxytocin, dopamine và serotonin.

Oxytocin là gì?

Oxytocin là một loại hormone (về mặt kỹ thuật là một peptide hoặc neuropeptide) có liên quan đến liên kết. Là một neuropeptide, nó là một “sứ giả hóa học” hoạt động trên các cơ quan, bao gồm cả não.

Oxytocin được sản xuất ở đâu và hoạt động thế nào?

Oxytocin được sản xuất ở vùng dưới đồi trong não, thường được gọi là “trung tâm điều khiển” của não. Người ta cũng cho rằng nó bị ảnh hưởng bởi sự kích hoạt hạch hạnh nhân, là vùng não chủ yếu liên quan đến nỗi sợ hãi và ký ức.

Sau khi vùng dưới đồi gửi tín hiệu để sản xuất oxytocin, nó sẽ được giải phóng vào máu hoặc đến các bộ phận khác của não và tủy sống. Nó liên kết với các thụ thể oxytocin, ảnh hưởng đến cách chúng ta cảm nhận và cư xử với người khác.

Oxytocin ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh tự trị và hệ thống miễn dịch. Điều này bao gồm việc có ảnh hưởng đến “trục dưới đồi -  tuyến yên- thượng thận” (còn gọi là trục HPA), trục này chỉ đạo giải phóng nhiều hormone.

Hormone peptide này được cho là có ý nghĩa rộng lớn đối với sức khỏe nói chung, bao gồm tạo điều kiện thích nghi với các yếu tố gây căng thẳng, phát triển, tăng trưởng, chữa bệnh, sinh sản và hành vi xã hội. Nó dường như cũng có tác dụng chống viêm và thậm chí là chống oxy hóa, vì nó bảo vệ cơ thể chống lại chấn thương, bệnh tật và tổn thương do căng thẳng gây ra.

Ngoài ra, nó giúp giữ mức huyết áp ở mức bình thường và cũng cân bằng mức cortisol (một loại “hormone căng thẳng” chính).

Chúng ta thường nghĩ về nó như một loại hormone nữ tính, nhưng đàn ông cũng sản xuất oxytocin. Mặc dù ban đầu nó được coi là một loại hormone chỉ có ở phụ nữ do liên quan đến quá trình chuyển dạ, cho con bú và nuôi con, nhưng giờ đây nó được biết là có mặt và quan trọng ở cả nam và nữ (mặc dù phụ nữ vẫn được cho là sản xuất nhiều hơn).

Ví dụ, oxytocin giúp sinh sản nam, cũng như sinh sản nữ bằng cách hỗ trợ sản xuất testosterone trong tinh hoàn và khả năng vận động của tinh trùng. Ngoài ra, nó ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất, tâm trạng, hệ thống miễn dịch của cả hai giới…

Hormone tình yêu ảnh hưởng đến cảm xúc như thế nào?

Tại sao oxytocin được gọi là “thuốc tình yêu”? Nó chịu trách nhiệm cho nhiều khía cạnh của liên kết xã hội và niềm vui tình dục.

Oxytocin cũng có những điểm tương đồng với endorphin (hóa chất dạng thuốc phiện) vì chúng ta sản xuất nhiều hơn để xoa dịu bản thân trước những nguồn gây đau đớn và căng thẳng.

Dưới đây là tổng quan cơ bản về tác động cảm xúc của oxytocin:

• Nghiên cứu cho chúng ta biết rằng tác dụng của oxytocin về cơ bản trái ngược với những tác dụng liên quan đến phản ứng “chiến đấu hay bỏ chạy”. Mức độ cao hơn có liên quan đến việc cảm thấy bình tĩnh hơn và có khả năng đối phó với căng thẳng tốt hơn.
• Nghiên cứu mới cho thấy rằng lượng oxytocin tăng lên cũng có khả năng làm tăng cảm giác rộng lượng, tha thứ, đáng tin cậy, niềm vui và sự an toàn.
• Nó dường như giúp tăng sự chung thủy và chế độ một vợ một chồng trong các mối quan hệ bằng cách giữ cho chúng ta trung thực và tạo điều kiện cho lòng trắc ẩn /sự đồng cảm với người khác, cộng với việc nó làm tăng cảm giác được bảo vệ.

Tác dụng của oxytocin

Giúp gắn kết xã hội và xây dựng các mối quan hệ

Oxytocin có thể khiến chúng ta yêu không? Việc giải phóng oxytocin gắn liền với cảm giác yêu thương và bảo vệ, cũng như sự đồng cảm, tin tưởng và kết nối.

Các nghiên cứu cho thấy oxytocin thực thi các hành vi ủng hộ xã hội, sự gắn bó và chung thủy bằng cách thưởng cho những người duy trì mối quan hệ tốt đẹp với cảm giác hạnh phúc tích cực, bình tĩnh.

Một nghiên cứu đã chứng minh rằng những người trong giai đoạn đầu của sự gắn bó lãng mạn, trong vòng 6 tháng đầu tiên của một mối quan hệ mới, có mức oxytocin lưu thông cao hơn. Người ta cũng biết rằng nồng độ oxytocin cao trong hoạt động tình dục và sau khi đạt cực khoái.

Nhiều hình thức tiếp xúc xã hội dường như dẫn đến sự bùng nổ oxytocin, ngay cả khi đó là sự tiếp xúc xã hội được dự đoán trước, chẳng hạn như lên kế hoạch cho một buổi hẹn hò, tiệc tùng hoặc gặp mặt.

Nội tiết tố này cũng hoạt động trên một “vòng phản hồi tích cực”. Nó khiến chúng ta muốn giao lưu, điều này càng làm tăng sản xuất oxytocin, sau đó khiến chúng ta cảm thấy dễ chịu nên tiếp tục tìm kiếm các mối quan hệ với người khác.

Tăng cường khả năng đối phó với căng thẳng

Mặc dù nó cũng hoạt động trong thời gian ít căng thẳng, nhưng oxytocin cũng đã được chứng minh là tăng lên trong thời gian căng thẳng cao.

Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người có mối quan hệ xã hội kém thường có mức độ lưu thông của cả oxytocin và hormone căng thẳng cortisol cao hơn so với những người có mối quan hệ tốt hơn.

Việc quản lý hormone bên ngoài thông qua các chất bổ sung đã được chứng minh là giúp giảm thiểu các phản ứng căng thẳng, hoạt động như một loại chất đệm tự nhiên. Nó có thể khiến những người bị căng thẳng tìm kiếm sự hỗ trợ thông qua các kết nối xã hội tốt hơn.

Oxytocin cũng có thể giúp bảo vệ hệ thần kinh không bị ngừng hoạt động khi đối mặt với những tình huống căng thẳng, bao gồm cả việc sinh nở.

Một số nghiên cứu trên động vật cho thấy rằng điều trị bằng oxytocin khiến động vật bị căng thẳng không còn biểu hiện các dấu hiệu trầm cảm, lo lắng hoặc hồi hộp tim. Bằng cách tăng động lực của ai đó để tìm kiếm sự giúp đỡ từ người khác, hormone có thể giúp mọi người tìm thấy cơ hội và tham gia vào các hành vi dẫn đến sự an toàn, niềm vui và tình yêu.

Kích thích chuyển dạ

Oxytocin không chỉ giúp phụ nữ gắn bó với bạn tình hoặc có khả năng là cha tương lai của con họ, mà oxytocin còn tăng cường các cơn co thắt chuyển dạ trong khi sinh, cùng với việc giúp kiểm soát chảy máu sau khi sinh. Nó tạo điều kiện sản xuất prostaglandin, là chất hóa học di chuyển quá trình chuyển dạ bằng cách tăng các cơn co thắt.

Ở dạng kê đơn, nó có thể được sử dụng để gây chuyển dạ hoặc đẩy nhanh quá trình. Thuốc thường được cung cấp cho phụ nữ trong bệnh viện khi chuyển dạ.

Hỗ trợ nuôi con bằng sữa mẹ

Theo một nghiên cứu năm 2018 tập trung vào sự tiến hóa của loài người, một số chức năng chính của oxytocin là hỗ trợ việc cho con bú và nuôi dưỡng các hành vi làm mẹ của cả cha và mẹ.

Nghiên cứu liên kết hormone với khả năng chăm sóc trẻ sơ sinh của người mẹ theo nhiều cách, một trong số đó là thông qua việc cho con bú. Khi trẻ bú từ vú của mẹ, các dây thần kinh ở núm vú sẽ gửi tín hiệu đến tuyến yên để sản xuất oxytocin, sau đó khiến các cơ nhỏ xung quanh núm vú co bóp và giải phóng sữa.

Các chuyên gia cũng tin rằng oxytocin giúp các ông bố bà mẹ mới cảm thấy bình tĩnh ngay cả trong những giai đoạn khó khăn trong cuộc sống, một trong số đó là sinh con và chăm sóc em bé mới sinh. Mức độ đã được chứng minh là tăng lên ở các bậc cha mẹ do sự đụng chạm và tiếp xúc trìu mến với con của họ.

Tác dụng chống lão hóa và chống béo phì

Trong một nghiên cứu, người ta đã chứng minh rằng việc giải phóng oxytocin cao hơn có liên quan đến việc bảo vệ chống lại các dấu hiệu lão hóa nhanh hơn và tái tạo tốt hơn các tế bào gốc mô già, bao gồm cả tế bào cơ.

Tiêm oxytocin có thể được sử dụng trong tương lai để giúp vết thương mau lành hơn, cải thiện sức khỏe của xương và có thể ngăn ngừa béo phì.

Ví dụ, một số nghiên cứu trên động vật đã phát hiện ra rằng sử dụng oxytocin dẫn đến giảm cân bền vững bằng cách giảm lượng thức ăn ăn vào, điều này được cho là xảy ra do nó làm giảm hệ thống khen thưởng liên quan đến thức ăn của não.

Ngoài ra, oxytocin còn làm giảm đau cơ và khớp do tác dụng giảm đau và chống viêm. Mức độ lưu thông cao hơn cũng được cho là có liên quan tích cực đến khối lượng cơ và mật độ khoáng của xương.

Oxytocin cao hay thấp có ảnh hưởng gì?

Mức oxytocin cao hơn và thấp hơn bình thường đều có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe và thay đổi hành vi ở phụ nữ và nam giới. Dưới đây là một số ví dụ:

• Nồng độ cao ở nam giới có thể góp phần làm phì đại tuyến tiền liệt (tăng sản tuyến tiền liệt lành tính) và các vấn đề về tiết niệu.
• Mức độ thấp ở phụ nữ có thể cản trở quá trình chuyển dạ và cho con bú.
• Mức độ thấp ở cả 2 giới có liên quan đến trầm cảm và lo lắng, mặc dù vẫn chưa hoàn toàn rõ ràng về cách sử dụng chất bổ sung oxytocin có thể giúp điều trị những bệnh này và các tình trạng sức khỏe tâm thần khác.
• Người ta cũng tin rằng mức độ thấp có thể liên quan đến bệnh tự kỷ và rối loạn phổ tự kỷ.

Làm thế nào để có thể tăng mức độ oxytocin?

Dưới đây là những cách mà chúng ta có thể tăng sản xuất của mình một cách tự nhiên để thúc đẩy cảm giác hạnh phúc và kết nối:

• Tiếp xúc cơ thể: Những cái ôm, xoa bóp, thân mật, bắt tay và cho con bú đều gây ra sự giải phóng oxytocin. Tiếp xúc cơ thể có thể tăng mức độ cho dù đó là giữa người yêu, bạn bè hay con cái và cha mẹ.
• Tinh dầu: Nghiên cứu cho thấy rằng một số loại tinh dầu nhất định, bao gồm cả dầu cây xô thơm clary, có thể giúp cân bằng nội tiết tố và khuyến khích sản xuất “hormone tình yêu”.
• Giao tiếp bằng mắt.
• Cười.
• Tặng và nhận quà (kể cả tiền).
• Các hành vi vị tha, chẳng hạn như nấu ăn cho người khác và chia sẻ bữa ăn cùng nhau.
• Vuốt ve chó, mèo hoặc vật nuôi khác.
• Thực hành thiền định hoặc quán tưởng “từ ái”.
• Nói lời yêu thương với người thân, người yêu.
• Nghe nhạc êm dịu.
• Nói chuyện với người mà chúng ta tin tưởng qua điện thoại.
• Đi bộ hoặc tập thể dục với ai đó.
• Xem ảnh hoặc video của những người bạn quan tâm, kể cả qua mạng xã hội.

Thức ăn có oxytocin không?

Loại hormone này không được tìm thấy trong thực phẩm, nhưng nó có vai trò điều chỉnh sự thèm ăn. Ăn thực phẩm kích thích tình dục chẳng hạn như chocolate, cà phê, cá, bơ và một số loại thảo mộc… cũng có thể cải thiện tâm trạng và mong muốn kết nối, dẫn đến sự giải phóng cao hơn.

Kết luận

Oxytocin là một loại hormone hoạt động như một chất truyền tin hóa học trong não và các cơ quan khác.

Oxytocin đóng một vai trò quan trọng trong sự gắn kết, hào phóng, tin tưởng, trung thành và hưng phấn tình dục.

Phụ nữ không chỉ sản xuất loại hormone này để tạo điều kiện gắn kết, sinh nở và cho con bú mà còn được sản xuất bởi nam giới. Nó giúp với chất lượng tinh trùng và sinh sản ở cả 2 giới.

Oxytocin có đặc tính làm dịu và xây dựng khả năng phục hồi chống lại căng thẳng. Nó cũng có thể giúp hỗ trợ lòng chung thủy và chế độ một vợ một chồng, sự đồng cảm và kết nối với trẻ sơ sinh của cha mẹ.

Cách tăng oxytocin một cách tự nhiên: Tiếp xúc cơ thể với người khác, chia sẻ và nhận quà, massage, trò chuyện ý nghĩa, thân mật.

BS. Nguyễn Thùy Ngân