Tác dụng của mật ong và cách dùng mật ong đúng

TÁC DỤNG CỦA MẬT ONG VÀ CÁCH DÙNG MẬT ONG ĐÚNG

Mặc dù nó có chứa đường và một lượng calo đáng kể, nhưng mật ong là một nguồn giàu chất dinh dưỡng, bao gồm các enzym, vitamin và khoáng chất. Trong suốt lịch sử và trong y học dân gian, mật ong đã là một loại thực phẩm quan trọng với nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Mật ong nguyên chất được thu từ tổ ong qua màng lọc thô (không qua chế biến làm nóng hoặc nấu giả từ mạch nha, đường và nước). Mật ong nguyên chất có thể lẫn phấn ong và keo ong nên có giá trị dinh dưỡng cao và nhiều lợi ích đối với sức khỏe.

1.    Một số tác dụng của mật ong

•    Kiểm soát cân nặng lành mạnh

Các nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa việc tiêu thụ mật ong với việc giảm cân. Một nghiên cứu của Đại học bang San Diego cho thấy rằng việc thay thế đường bằng mật ong thực sự có thể giúp ngăn ngừa tình trạng tăng cân và cũng làm giảm lượng đường trong máu. Kết quả cũng cho thấy rằng so với đường, mật ong có thể làm giảm triglycerid trong huyết thanh. 

Một nghiên cứu khác từ Đại học Wyoming cho thấy mật ong thô có thể kích hoạt các hormone ngăn chặn sự thèm ăn. Trong nghiên cứu mù đôi được chỉ định ngẫu nhiên, các kích thích tố thèm ăn và phản ứng đường huyết được đo ở 14 phụ nữ khỏe mạnh không béo phì sau khi ăn sáng có chứa mật ong hoặc đường. 

•    Chống dị ứng phấn hoa

Mật ong nguyên chất có chứa phấn ong, được biết là có tác dụng ngăn ngừa nhiễm trùng, giúp giảm dị ứng tự nhiên và tăng cường khả năng miễn dịch tổng thể. Khả năng ngăn ngừa dị ứng của mật ong dựa trên một khái niệm gọi là liệu pháp miễn dịch. Việc sử dụng mật ong nguyên chất sau một thời gian, người bị dị ứng có thể trở nên ít nhạy cảm hơn với các loại phấn hoa đã từng gây dị ứng và ít gặp phải các triệu chứng dị ứng theo mùa hơn. 

Một nghiên cứu năm 2013 cho thấy ăn mật ong với liều lượng cao (1g/kg thể trọng/ngày) có thể cải thiện các triệu chứng dị ứng trong khoảng thời gian 8 tuần. Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng việc tiêu thụ mật ong đã cải thiện các triệu chứng bệnh viêm mũi dị ứng.

Uống mật ong hàng ngày thực sự có thể hoạt động giống như một liều thuốc chữa dị ứng. Tuy nhiên, đó phải là mật ong nguyên chất mới có tác dụng này.

•    Nguồn năng lượng tự nhiên

Mật ong nguyên chất chứa đường tự nhiên (80%), nước (18%), và khoáng chất, vitamin, phấn hoa và protein (2%). Không có gì ngạc nhiên khi mật ong được gọi là “nhiên liệu vận hành hoàn hảo”. Nó cung cấp một nguồn cung cấp năng lượng dễ hấp thụ dưới dạng glycogen gan, lý tưởng cho buổi sáng tràn đầy năng lượng và là nguồn năng lượng trước và sau khi tập thể dục. 

•    Chống oxy hóa

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sử dụng mật ong nguyên chất hàng ngày làm tăng mức độ chất chống oxy hóa và tăng cường sức khỏe. Chất chống oxy hóa giúp ngăn chặn các gốc tự do trong cơ thể, cường hệ thống miễn dịch, hoạt động như một biện pháp phòng chống bệnh tật. Mật ong có chứa polyphenol, là chất chống oxy hóa mạnh đã được chứng minh là làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim và ung thư.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng mật ong có chứa các flavonoid chống oxy hóa là pinocembrin, pinostrobin và chrysin. Pinocembrin hỗ trợ hoạt động của enzym và nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng pinocembrin gây ra quá trình apoptosis (chết tế bào theo chương trình) của nhiều loại tế bào ung thư. 

•    Cải thiện giấc ngủ

Mật ong nguyên chất thúc cải thiện giấc ngủ theo hai cách.

Sử dụng mật ong trước khi đi ngủ sẽ giúp khôi phục lại nguồn cung cấp glycogen dự trữ ở gan và ngăn não bộ kích hoạt quá trình tìm kiếm nhiên liệu có thể khiến chúng ta tỉnh giấc.

Thứ hai, ăn mật ong giúp thúc đẩy quá trình giải phóng melatonin trong não bằng cách tạo ra một mức tăng đột biến nhỏ về mức insulin, giúp kích thích giải phóng tryptophan trong não. Tryptophan chuyển đổi thành serotonin, sau đó được chuyển thành melatonin. Melatonin cũng tăng cường khả năng miễn dịch và giúp xây dựng, sửa chữa lại mô trong thời gian nghỉ ngơi. 
Mất ngủ và chất lượng giấc ngủ không đảm bảo đã được chứng minh là một yếu tố nguy cơ của bệnh tăng huyết áp, béo phì, tiểu đường type 2, bệnh tim, đột quỵ và viêm khớp. Vì mật ong là một chất hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên nên nó làm giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.

•    Chữa lành vết thương và vết loét

Mật ong là một chất kháng khuẩn tự nhiên với tác dụng chữa lành vết thương. Mật ong phản ứng với chất lỏng của cơ thể để tạo ra hydrogen peroxide, tạo ra một môi trường không thuận lợi cho vi khuẩn. Ngoài ra, nồng độ hydrogen peroxide được tạo ra rất thấp so với nồng độ thường được bôi lên vết thương, do đó, tác hại gây độc tế bào bởi hydrogen peroxide là rất thấp.

Để điều trị bỏng và vết thương, mật ong thường được bôi trực tiếp lên vùng da có vấn đề hoặc thay băng sau 24 giờ. 

Mật ong đã được nghiên cứu về công dụng của nó trong việc điều trị hiệu quả các loại loét. Mật ong có thể làm giảm kích thước, cảm giác đau và mùi hôi của các vết loét trên da.

•    Hỗ trợ bệnh tiểu đường

Tiêu thụ mật ong nguyên chất có thể làm giảm nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường và giúp hỗ trợ thuốc điều trị bệnh tiểu đường.

Sự kết hợp của mật ong và quế giúp kiểm soát lượng đường huyết một cách lành mạnh. Theo một nghiên cứu ở Dubai, mật ong gây ra sự gia tăng nồng độ glucose trong huyết tương ở bệnh nhân tiểu đường thấp hơn so với dextrose và sucrose. Một số ý kiến cho rằng khả năng tăng cường insulin của quế có thể chống lại sự tăng glucose này trong mật ong, điều này sẽ khiến hỗn hợp mật ong và quế trở thành bài thuốc hỗ trợ bệnh tiểu đường.

•    Siro trị ho tự nhiên

Mật ong nguyên chất đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc điều trị ho. Ngày càng có nhiều bằng chứng khoa học cho thấy rằng mật ong có thể làm giảm tiết đờm và giảm ho. 

2.    Giá trị dinh dưỡng của mật ong

Mật ong là một trong những thực phẩm tinh khiết nhất của tự nhiên. Giá trị dinh dưỡng của mật ong nguyên chất rất ấn tượng. Mật ong nguyên chất chứa 22 axit amin, 27 khoáng chất và 5.000 enzym. Khoáng chất bao gồm sắt, kẽm, kali, calci, phospho, magie và selen. Các vitamin được tìm thấy trong mật ong bao gồm vitamin B6, thiamin, riboflavin, axit pantothenic và niacin. Ngoài ra, các chất dinh dưỡng có trong mật ong giúp trung hòa hoạt động gây hại của các gốc tự do.

Một muỗng canh mật ong chứa 64 calo, nhưng nó tải lượng đường huyết lành mạnh (GI=10), ít hơn một chút so với chuối. Mật ong nguyên chất không gây tăng đột biến lượng đường như đường trắng.

Mặc dù mật ong là một loại thực phẩm có giá cả phải chăng, nhưng những con ong dành hàng nghìn giờ để thu thập phấn hoa từ khoảng 2 triệu bông hoa để tạo ra gần 500g mật ong nguyên chất. Mật ong thường có khoảng 18% nước, nhưng hàm lượng nước càng thấp thì chất lượng mật ong càng tốt. Đặc biệt, mật ong không cần bảo quản bằng cách làm lạnh hoặc sử dụng hóa chất.

3.    Rủi ro và tác dụng phụ tiềm ẩn

Mật ong được coi là an toàn khi dùng bằng đường uống với iều lượng được khuyến nghị (2-3 muỗng canh). Tuy nhiên, tuyệt đối không được cho trẻ dưới 12 tháng tuổi dùng mật ong vì mật ong nguyên chất là nguồn tiềm ẩn của bào tử gây ngộ độc. Mật ong nguyên chất không gây nguy hiểm cho trẻ lớn hoặc người lớn, có thể ăn mật ong miễn là họ không bị dị ứng. 

Nếu ai bị dị ứng hoặc nhạy cảm với cần tây, phấn hoa hoặc bị các bệnh dị ứng khác liên quan đến ong, thì không nên sử dụng mật ong nguyên chất với lượng nhiều. Mật ong từ thực vật trong chi Đỗ quyên (Rhododendron) cũng có thể gây ra các phản ứng dị ứng do độc tính. 

Mặc dù mật ong là một trong những chất ngọt lành mạnh nhất, nhưng vẫn nên được sử dụng ở mức độ vừa phải. Các tác dụng phụ khi say mật ong có thể bao gồm: Mệt mỏi, chóng mặt, nôn mửa, đổ mồ hôi. Các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn của việc tiêu thụ mật ong sẽ khó xảy ra trừ khi chúng ta tiêu thụ quá nhiều.

Ngoài ra, khi đun ở nhiệt độ cao, mật ong đã được chứng minh là tạo ra hydroxymethyl furfuraldehyde (HMF). Một nghiên cứu năm 2010 phát hiện ra rằng khi bị nung nóng từ 60oC đến 140oC, HMF đã tăng lên đáng kể. HMF có thể gây ra các tác động có hại và được coi là chất gây ung thư.

Không nên dùng mật ong được thu hoạch vào mùa thu, vì dùng mật ong có thể chứa độc. Độc tố trong mật ong chủ yếu là thành phần có độc từ nhụy hoa. Thời kỳ nở hoa của thực vật không độc vào mùa xuân, nhưng mùa thu thì ngược lại. Lúc này, nếu ong hút mật từ những loại hoa mùa thu có thể sẽ lẫn chất độc vào mật.

Để có được những lợi ích của mật ong cũng như tránh được những tác dụng không mong muốn, chúng ta nên lựa chọn mật ong nguyên chất đa dòng (nhiều loại hoa) tự nhiên được thu hoạch vào mùa xuân hoặc mật ong đơn dòng được nuôi và kiểm soát chất lượng như mật ong hoa nhãn, mật ong hoa bạc hà, mật ong hoa cà phê, mật ong hoa sâm Ngọc Linh… Cẩn thận với những loại mật ong được đun nấu tinh luyện, mật giả pha chế từ đường và hóa chất. Ngoài ra, mật ong cần phải được sử dụng với liều lượng phù hợp (2-3 thìa mỗi ngày).

TS. Lương y Phùng Tuấn Giang
Chủ tịch Viện nghiên cứu phát triển y dược cổ truyền Việt Nam