Rau diếp cá có tên khoa học là Houttuynia cordata Thunb. Đây là một loại cây thân thảo, phân bố rộng rãi ở châu Á. Nó có nhiều thành phần hóa học, chẳng hạn như alkaloid, tinh dầu, axit phenolic và flavonoid được sử dụng để điều trị các vấn đề sức khỏe khác nhau.
Rau diếp cá có tên khoa học là Houttuynia cordata Thunb. Đây là một loại cây thân thảo, phân bố rộng rãi ở châu Á. Nó có nhiều thành phần hóa học, chẳng hạn như alkaloid, tinh dầu, axit phenolic và flavonoid được sử dụng để điều trị các vấn đề sức khỏe khác nhau. Tinh dầu và flavonoid là thành phần chính của rau diếp cá, đóng vai trò thiết yếu trong điều trị bệnh và chăm sóc sức khỏe truyền thống. Hơn nữa, lá và thân của rau diếp cá có lịch sử được y học cổ truyền sử dụng làm thuốc từ lâu đời. Ngoài ra, rau diếp cá còn được sử dụng để điều trị một số vấn đề sức khỏe như cảm lạnh, ho, sốt, viêm phổi, quai bị và khối u do có tác dụng chống viêm, chống vi khuẩn, chống virus, chống oxy hóa... Nó bảo vệ các cơ quan do hoạt động chống viêm của nó, điều chỉnh khả năng miễn dịch bằng cách tăng cường hàng rào miễn dịch của khoang miệng, âm đạo và đường tiêu hóa. Đồng thời, nó cho thấy hoạt động phổ rộng chống lại các khối u gan, phổi, vú và ruột kết. Tuy nhiên, có một số khoảng trống cần được lấp đầy để hiểu được con đường và cơ chế của nó. Các cơ chế như sự tương tác của nó với tế bào, màng tế bào và các loại thuốc khác nhau rất quan trọng. Các nghiên cứu liên quan đến hàng rào máu não, tính ưa mỡ, tín hiệu cAMP và tính thấm của da, bao gồm cả tác dụng dược phẩm.
Trước tiên, rau diếp cá có nhiều thành phần và alkaloid là thành phần khá dồi dào. Tinh dầu và flavonoid được biết đến là thành phần chính có tác dụng dược lý. Nó có tác dụng chống vi khuẩn và dễ dàng chuyển hóa thành 2-undecanone khi ở nhiệt độ cao hơn. Dịch chiết chưng cất hơi nước của rau diếp cá chứa một số loại dầu quan trọng, bao gồm diterpen bị oxy hóa, monoterpen, sesquiterpen và diterpen bị oxy hóa. Người ta cũng báo cáo rằng rau diếp cá từ nhiều khu vực khác nhau có tác dụng chống vi khuẩn khác nhau. Các dẫn xuất của axit caffeic, dẫn xuất của axit quinic, axit chlorogen, axit neochlorogen và axit cryptochlorogen được coi là thành phần thiết yếu của rau diếp cá. Các alcaloid như phenanthrolactam, piperolactam và aristololactam là thành phần chính của rau diếp cá và nó cũng đóng vai trò thiết yếu trong tác dụng dược lý của rau diếp cá. Theo đó, rau diếp cá đã được nghiên cứu và phát hiện các tác dụng dược lý như sau:
Tác dụng chống viêm và điều hòa miễn dịch
Viêm là một phản ứng bảo vệ của cơ thể chống lại các tác nhân gây hại như virus, vi khuẩn, hóa chất độc hại và các tế bào bị hư hỏng. Có hai dạng viêm, một là viêm cấp tính và hai là viêm mãn tính. Nhiều tế bào có thể tham gia vào tình trạng viêm, bao gồm bạch cầu trung tính, bạch cầu ái toan, tế bào mast, nguyên bào sợi và tế bào đơn nhân. Các chiết xuất khác nhau của rau diếp cá, chẳng hạn như chiết xuất n-butanol và chiết xuất ethanol đã cho thấy kết quả chống viêm ở chuột. Tất cả các chất chiết xuất đều có hoạt tính chống viêm tốt. Chiết xuất rau diếp cá tươi cho thấy hoạt động dược lý tốt hơn so với chiết xuất rau diếp cá khô.
Các tế bào tham gia vào khả năng miễn dịch của cơ thể là bạch cầu ái toan, bạch cầu ái toan, tế bào mast, tế bào lympho và bạch cầu trung tính, chúng đóng các chức năng miễn dịch quan trọng. Các kháng thể, yếu tố hoại tử khối u, interferon và interleukin cũng đóng vai trò thiết yếu trong khả năng miễn dịch của cơ thể. Các polyphenol có trong rau diếp cá còn có tác dụng chống dị ứng. Từ chiết xuất rau diếp cá, người ta đã quan sát thấy hoạt động biểu hiện iIgE và FcεRI giảm trên các tế bào ưa bazơ; hơn nữa, hoạt động của mRNA liên quan đến chuỗi γ và FcεRI đã giảm và sự tiết histamine cũng bị ức chế. Người ta quan sát thấy rằng chiết xuất rau diếp cá làm giảm sốc phản vệ ở da trên chuột. Mức độ cAMP hiện diện trong tế bào mast được tăng cường bằng cách sử dụng rau diếp cá. Điều này cho thấy rau diếp cá có thể tăng tốc độ phục hồi sau các phản ứng dị ứng. Polysaccharides HCP-2 chiết xuất từ rau diếp cá điều chỉnh sự biểu hiện của tế bào T với liều lượng 0,1–25 μg/mL. Nó làm tăng yếu tố hoại tử khối u-α (TNF-α), phân tử miễn dịch interleukin-1β và protein ức chế đại thực bào-1α và -1β, làm tăng khả năng miễn dịch của cơ thể. Người ta đã ghi nhận rằng rau diếp cá làm giảm các rối loạn miễn dịch qua trung gian Th2. Chiết xuất ethanol của rau diếp cá làm giảm sự di chuyển của tế bào T, cuối cùng giúp tăng cường phản ứng miễn dịch. Chiết xuất rau diếp cá giúp điều hòa các chất trung gian miễn dịch. Hơn nữa, người ta đã quan sát thấy sự gia tăng IL-2 và IL-6 và giảm CCL5. Những phát hiện này cho thấy sự gia tăng phản ứng miễn dịch tổng thể loại rau này. Rau diếp cá có tác dụng tương tự đối với các chất trung gian miễn dịch bằng cách biểu hiện β-defensin 2, IL-8, CCL20 ở người.
Tác dụng chống viêm trong ống nghiệm
Người ta đã phát hiện ra rằng chiết xuất của rau diếp cá đã ức chế các dấu hiệu sinh học gây viêm interleukin-6 và oxit nitric trong các tế bào biểu mô phổi (A549) và các đại thực bào phế nang. Chiết xuất etanolic của rau diếp cá đã được quan sát thấy có tác dụng ngăn chặn các chất trung gian gây viêm như interleukin-6 và oxit nitric. Trong tế bào RAW 264,7, tinh dầu chiết xuất từ rau diếp cá làm giảm đáng kể tình trạng viêm.
Một trong những con đường phân tử quan trọng được cho là có liên quan đến sinh lý bệnh viêm, liên quan đến dị ứng là sốc phản vệ qua trung gian tế bào mast. Nguyên nhân chính của tình trạng này là sự thay đổi các ion canxi nội bào (Ca 2+ ) và histamine được tạo ra từ các dưỡng bào bị thoái hóa gây ra phản ứng phản vệ nghiêm trọng. Sự gia tăng hoạt động của adenylate cyclase và sự gia tăng nồng độ cAMP nội bào trong tế bào mast sau đó được cho là cơ chế có thể gây ra sự ức chế giải phóng histamine và giảm hấp thu Ca 2+. Ngoài ra, người ta còn chứng minh rằng phản ứng dị ứng qua trung gian IgE đóng một vai trò quan trọng trong sinh lý bệnh của tình trạng viêm. Thụ thể Fc epsilon RI, một thụ thể IgR có ái lực cao được biểu hiện trong các tế bào ưa bazơ ở người, có khả năng kích hoạt các phản ứng dị ứng. Một nghiên cứu đã chứng minh rằng chiết xuất rau diếp cá làm giảm cả biểu hiện mRNA của cả hai chuỗi thụ thể Fc epsilon RI trong tế bào KU812F của người và hoạt động liên kết IgE. Ngoài ra, người ta còn phát hiện ra rằng chiết xuất rau diếp cá ức chế quá trình sản xuất histamine qua trung gian Fc epsilon RI của tế bào KU812F.
Một nghiên cứu đã được thực hiện bằng cách phân lập polysaccride từ rau diếp cá và thành phần của nó được phát hiện bao gồm axit galacturonic, glucose, galactose, rhamnose và arabinose. Người ta phát hiện ra rằng rau diếp cá polysaccharide (HBHP-3) là một thành phần hoạt chất ức chế sự biểu hiện của mRNA, đồng thời tham gia vào hoạt động viêm và bài tiết oxit nitric, do đó làm giảm tình trạng viêm theo cách phụ thuộc vào liều lượng. Chiết xuất metanol và dung dịch nước của rau diếp cá đã được chứng minh là có đặc tính chống viêm. Phương pháp biến tính protein được sử dụng để đánh giá khả năng chống viêm của thực vật. Những nghiên cứu này đã cung cấp nhiều bằng chứng cho thấy rau diếp cá có khả năng chống viêm chống lại nhiều loại chất gây viêm trong các dòng tế bào khác nhau. Tác dụng chống viêm của rau diếp cá được cho là có hiệu quả tương đương với dexamethasone, với liều lượng 30 mg/kg.Khi hiệu quả của chiết xuất này được so sánh với hiệu quả của dexamethasone (2 mg/kg trong phúc mạc) và indomethacin (2 mg/kg trong phúc mạc). Trong mô hình chuột cảm ứng D-galactosamine/LPS, afzelin được chiết xuất từ phần metanol của rau diếp cá đã làm giảm số lượng các cytokine gây viêm (TNF-α và IL-6) và biểu hiện AMPK, đồng thời tăng cường biểu hiện của Sirtuin-1 (Sirt -1).
Hiệu quả và cơ chế tiềm năng của chiết xuất rau diếp cá trong điều trị hội chứng đau bàng quang/viêm bàng quang kẽ (IC/BPS) đã được nghiên cứu.
Hoạt động chống khối u
Trong một nghiên cứu trên chuột có khối u phổi do benzo-pyrene gây ra, người ta phát hiện ra rằng các thành phần hoạt động của rau diếp cá, chẳng hạn như 2-undecanone, có tác dụng chống khối u có thể là do Nrf2-HO-1/NQO -1 kích hoạt con đường, làm giảm viêm tế bào phổi và tổn thương DNA. Ngoài ra, không có dấu hiệu nhiễm độc toàn thân nào được ghi nhận. Hơn nữa, các polysaccharide có trong rau diếp cá còn thể hiện khả năng chống khối u. Polysaccharide HCA4S1 ức chế sự tăng sinh của các tế bào khối u theo chu kỳ tế bào ung thư/ngăn chặn khối u phổi A549 và quá trình tự hủy. Tương tự, sau khi điều trị bằng HCA4S1, hoạt động của cyclin B1 và caspase3 bị phân cắt trong tế bào giảm đáng kể. Dịch chiết rau diếp cá với nồng độ từ 0 đến 80 µg/mL gây ra sự giảm tích lũy lipid trong tế bào HepG2 khi tế bào HepG2 được hợp nhất với mức glucose cao. Chiết xuất etanolic của rau diếp cá có tác dụng chống ung thư đối với dòng tế bào ung thư ruột kết HT-29. Rau diếp cá cũng có hoạt tính chống ung thư vú. Sự phát triển và tiến triển của khối u bị ảnh hưởng đáng kể bởi sự biểu hiện quá mức của thụ thể HER2/neu (thụ thể trên tế bào vú). Với IC50 là 5,52 µg/mL, ức chế quá trình phosphoryl hóa HER2 theo cách phụ thuộc vào liều lượng trong các tế bào MDA-MB-453 mà không làm thay đổi biểu hiện của protein HER2/neu. Ngoài ra, các phân tử hạ lưu ERK1/2 và AKT qua trung gian HER2/neu đã bị ngăn chặn không cho kích hoạt. Ở nồng độ 100 đến 500 µg/mL, chiết xuất etanolic của rau diếp cá thúc đẩy quá trình apoptosis trong tế bào ung thư vú. Những nghiên cứu này cho thấy rau diếp cá có hoạt tính chống khối u.
Tác dụng chống oxy hóa của các chiết xuất khác nhau
Trong chiết xuất từ rau diếp cá, có các thành phần như chloroform và hexane là các chất có tác dụng loại bỏ gốc tự do. Tác dụng chống oxy hóa đáng kể của chiết xuất methanol của rau diếp cá có liên quan đến nhiều hợp chất phenolic.
BS. Nguyễn Yến
